Birkaç yıl önce Yakub Baloc ve ailesi, nehirler ve kuyular kuruduğu için neredeyse Pakistan’ın güneyindeki Keti Bandar’da bulunan evlerini terk edecekti.
İçme suyu bulmak zordu ve topraklarından verim alamadı.
Kendisi de bir çiftçi olan Baloc “Delhi’den, Mumbai’den Çin’den insanlar gelip bizden pirincimizi, buğdayımızı, sebzelerimizi alırdı” diyor.
“Fakat 50 bin hektardan fazla toprağımız ekilemez hale geldi.”
Birçok kişi ata topraklarını terk etmek zorunda kaldı. Baloc da aynısını yapmak üzereydi. Ta ki hükümet bir tesis açıp, Umman Denizi’nin suyundan içme suyu üretene dek.
Şimdi tuzlu suyla dolu olan sulama kanallarında yengeç yetiştirerek ve ekebileceklerini ekmeye devam ederek geçinmeye çalışıyorlar.
Küresel ısınma nedeniyle tatlı su daha az bulunur hale gelirken, Pakistan dünya genelinde deniz suyu arıtma kapasitesini artıran çok sayıda ülkeden biri oldu.
Çok da uzun olmayan bir süre önce deniz suyu arıtmak Ortadoğu’nun zengin ve kurak ülkelerine has bir şeydi. Fakat küresel ısınma bu durumu değiştirdi.
Su endüstrisine piyasa istihbaratı sağlayan Küresel Su İstibaratı’na (GWI) göre şu anda her beş ülkeden dördü içme ve diğer kullanım amaçları için deniz suyu arıtıyor ve bu sayı yükselmeye devam ediyor.
Bu arada, Kuveyt, Umman ve Suudi Arabistan’daki su tedarikinin % 80’i tuzdan arıtılmış sudan geliyor. Ya deniz suyu ya da yeraltındaki acı sular arıtılıyor.
İsrail ve ABD’nin İran’ın nükleer tesislerini hedef alan saldırısı sırasında, Katarlı yetkililer Körfez’de olası kirlilik alarmı vermişlerdi. Çünkü burası şu anda Katar, BAE ve Kuveyt’in başlıca su kaynağı.
Neden yeterli tatlı su yok?
Sorun şu; Dünya yüzeyinin neredeyse üçte ikisi suyla kaplı. Fakat BM bunun sadece % 0,5’inin kullanılabilir tatlı su olduğunu söylüyor. Bu oran da artan sıcaklıklar ve kuraklık nedeniyle hızla azalıyor.
Su Ekonomisi Küresel Komisyonları’nın 2023 raporunda, dünya nüfusunun 2050 itibarıyla 9,7 milyara çıkması beklenirken, 2030’da % 40’lık bir arz açığı olacağı uyarısında bulunuldu.
Yolsuzluk ve su kaynaklarının kötü yönetimi de birçok ülkedeki akut su problemini daha da büyüttü.
Dünyadaki suyun % 95’i okyanuslardayken, pek çok kişi deniz suyunun potansiyel çözüm olduğunu söylüyor. Ancak şu anda küresel su kullanımındaki payı çok küçük.
Küresel yayılma
Çalışmalar, tuzlu su arıtma tesislerinin dünya genelinde 20 binden fazla yerde yapıldığını ve 10 yıl öncesine kıyasla iki katına çıktığını gösteriyor.
Dünyanın önde gelen su şirketlerinden, tuzlu su arıtma alanında da tecrübeli Veoila’nın CEO’su Estelle Brachlianoff “Tuzlu su arıtma piyasasının gelecek beş yıl içinde büyümesi bekleniyor. Özellikle de Ortadoğu, Kuzey Afrika, Asya Pasifik ve bazı Avrupa ülkelerinde” diyor.
GWI’ın topladığı verilere göre 160 dolayında ülkede, deniz suyundan tuz arıtan tesisler bulunuyor.
Kuruluş tuzdan arıtılan suyun ortalama % 60’ının halka içme suyu sağladığını kaydediyor.
Su güvenliğine odaklanan araştırma kurumu Uluslararası Su Yönetim Enstitüsü’nün (IWMI) Direktör Yardımcısı Rachel McDonnell “Tuzlu suyun arıtılması birçok ülkeye kronik su stresiyle başa çıkmasında yardımcı oldu” diyor.
“Tuzlu su arıtma kuraklık tehdidi altındaki tüm yerler için geçerli bir çözüm değil. Fakat kuraklık ve artan talep karşısında birçok ülkenin su güvenliğini geliştirmesinde önemli rol oynadı.”
GWI sektörün yılda % 10’dan fazla bir hızla büyüdüğünü tahmin ediyor.
Kuruluş son 15 yılda tuzlu suyu arıtma yöntemiyle içme suyu üretiminin dünyanın tüm bölgelerindeki 60’tan fazla ülkede önemli oranda arttığını söylüyor.
Bazı yerlerde üretim iki, üç, dört katına çıkarken, bazı yerlerde 10 ila 50 katlık müthiş bir büyüme kayıtlara geçti.
GWI’a göre en çok deniz suyu arıtan ülke günde 13 milyon litreyle (5200 olimpik boyutlardaki havuzu doldurmaya yeterli) Suudi Arabistan.
Bangladeş, Hindistan ve Pakistan tuzlu su arıtma teknolojisini sadece deniz suyunda değil, deniz suyunun yaklaşıp yeraltı sularını kirlettiği alanlardaki suyu arıtmak için de kullanıyor.
Tuzlu su nasıl arıtılıyor?
Suyu tuzdan arıtma işlemi genelde iki yöntemle yapılıyor.
İlki en çok görülen ve en az enerji kullanılan ters osmoz yöntemi. Bu yöntemde suya basınç uygulanıp, tuz ve diğer kimyasalları tutan yarı geçirgen bir zardan geçiriliyor.
İkinci yöntem termal arıtma. Bu yöntemde deniz suyu ve acı su ısıtılıyor, daha sonra buharlaşıyor ve yoğunlaşan buhar tatlı su olarak toplanıyor.
Maliyet
Tuzlu su arıtmak geleneksel olarak pahalı bir teknoloji. Ancak daha ucuz yenilenebilir enerji etkinliği artırdı ve son yıllarda maliyetleri aşağı çekti.
Aslında uzmanlar tuzlu suyu arıtma maliyetinin 1970’ten bu yana % 90 azaldığını söylüyor.
IWMI’nin araştırmasına göre arıtma tesislerini, güneş enerjisiyle birleştirmek, 2040 itibarıyla birçok kıyı bölgesinde maliyeti daha da düşürebilir.
Ancak Veoila günde 500 milyon litre su üreten bir arıtma tesisine 500 milyon dolar civarında yatırım yapılması gerektiğini söylüyor.
Arıtılmış deniz suyunu kurak iç bölgelere taşımak da dikkate alınması gereken bir diğer büyük masraf kalemi.
Güney Asya’da 100 küçük arıtma tesisi kurulmasına yardımcı olan WaterAid adlı hayır kuruluşundan iklim değişikliği, su, arıtma ve hijyen uzmanı Shakel el Hayat “Gelişmekte olan ülkelerde maliyet bir engel olmaya devam ediyor” diyor.
“Bu ülkelerin birçoğunda büyük deniz suyu arıtma tesisleri yerine, acı taban suyunu arıtan küçük ölçekli, güneş enerjili tesisler kurmak daha anlamlı.”
Atık tuzlu su
Tuzlu su arıtma sürecindeki en büyük zorluklardan biri, arıtılmış su alındıktan sonra geriye kalan çok yoğun tuzlu sudan kurtulmak.
Bu yoğun tuzlu suyu denize geri bırakmak deniz suyunun tuz oranını ve ısısını artırıyor. Bu da deniz ekosistemlerine büyük zarar verebiliyor, hatta atık suyun boşaltıldığı alanlarda ölü bölgeler ortaya çıkabiliyor.
Birleşmiş Milletler Çevre Programı “Çoğu tuzlu su arıtma sürecinde üretilen her bir litre su başına, 1,5 litre klor ve bakırla kirlenmiş su ortaya çıkartılıyor” diyor.
“Bu su düzgün bir şekilde çözünmeden geri dökülürse oluşan yoğun zehirli tuzlu su kıyı ve deniz ekosistemlerini olumsuz etkileyebiliyor.”
Bilim insanları Mısır ve Suudi Arabistan’ı ayıran Akabe Körfezi’nde atık tuzlu suyun mercan kayaları ve algler üzerinde büyük bir olumsuz etkisi olduğunu tespit etti.
Fakat hızla ısınan ve susayan bir dünyada ekolojik maliyet dünyanın neredeyse her bölgesindeki deniz suyu arıtma eğilimini etkilemiyormuş gibi görünüyor.
KAYNAK: BBC TÜRKÇE
