12. yılında Şemdinli olayı ve geldiğimiz nokta…
Türkiye tarihinde ilk kez derin devletin suçüstü yakalandığı Şemdinli olayları üzerinden 13 yıl geçti. Umut Kitabevi’ni, 9 Kasım 2005 tarihinde bombalayan ve daha sonra tutuklanan astsubaylar Ali Kaya ve Özcan İldeniz ile itirafçı Veysel Ateş, önce “Örgüt kurmaktan” beraat etmesi, daha sonra “İnsan öldürmek” suçundan da tahliye edilmeleri tartışmalara neden oldu. Van Baro Başkanı Murat Timur Van 2. Ağır Ceza Mahkemesi’ne verdiği dilekçede, “eşitlik ilkesinin ihlal edildiğine” dikkat çekerek itirazda bulundu. İtirazı değerlendiren mahkeme heyeti, kararı usul, yasa ve dosya kapsamına uygun bularak reddetti. Böylelikle kamuoyunda uzun yıllar “derin devletin” kilit davası olarak tanımlanan Şemdinli Davası da diğer olaylar gibi cezasızlık zırhıyla karşı karşıya kaldı.
BOMBALAR PEŞ PEŞE PATLADI
Bu Haberlerdeİlginizi Çekebilir
Hakkari’nin Şemdinli ilçesi kent merkezinde bulunan Umut Kitabevi’ne yönelik bombalı saldırı, 3.5 ay boyunca yapılan onlarca bombalı saldırının devamı olarak yorumlandı. Hakkari merkez, Yüksekova ve Şemdinli ilçelerinde sadece 2005’in Temmuz ile Kasım ayları arasında 17 bombalama olayı yaşanırken, bu bombaların 6’sı kamu binalarına yakın yerlerde patlatıldı. Geriye kalan ise iş merkezleri, lokanta ve otobüslere yönelik gerçekleşen bombalama olaylarında, 7 asker hayatını kaybetti, 44 kişi yaralandı. Art arda patlayan bu bombalar ve Yüksekova ilçe merkezinde Türk İntikam Tugayı (TİT) isimli gizli örgüt tarafından dağıtılan tehdit bildirileri bölgede büyük bir panik ve korku atmosferinin oluşmasına neden oldu.
SON BOMBA UMUT KİTAPEVİ’NDE PATLATILDI
Susurluk skandalının ardından Türkiye, 9 Kasım 2005 tarihinde yeni bir derin devlet tartışmasıyla yüz yüze kaldı. Şemdinli’de faili meçhul bombalama eylemlerinin sonuncusu ise, Jandarma İstihbarat Teşkilatı’nın (JİT) iki elemanı Ali Kaya, Özcan İldeniz ve itirafçı Veysel Ateş tarafından Umut Kitabevi’ne yapıldı. Bombalama olayında kitapevinin sahibi Seferi Yılmaz sağ kurtulurken, Mehmet Zahir Korkmaz hayatını kaybetti. Metin Korkmaz isimli yurttaş ise ağır yaralandı.
Şemdinli halkı, astsubaylar Ali Kaya ve Özcan İldeniz’i suçüstü yakaladı. İkisinin üzerinde askeri kimlik, araçlarında ise kroki ve silahlar bulundu. Hakkari Jandarma Komutanlığı’na ait olan 30 AK 933 plakalı Renault 19 marka otomobilin bagajında 3 kalaşnikof, 10 şarjör, bomba malzemeleri, polis ve asker yelekleri bulundu. Yakalanarak jandarmaya teslim edilen zanlıların daha sonra serbest bırakılması üzerine Şemdinli halkı günlerce sokaklara döküldü. Olay yerinde inceleme yapan savcı ve dönemin CHP Milletvekili Esat Canan’ın üzerine ateş açılması sonucu 1 kişi daha yaşamını yitirirken, Yüksekova’da yapılan protestolarda ise İslam Bartın, Ergin Mengeç ve Abdulhalik Geylani polis kurşunlarıyla öldürüldü.
BÜYÜKANIT: TANIRIM İYİ ÇOCUKTUR
Soruşturmanın başladığı dönemde Kara Kuvvetleri Komutanı olan Yaşar Büyükanıt’ın Astsubay Ali Kaya için kullandığı “Tanırım iyi çocuktur” sözlerinden sonra Van Cumhuriyet Başsavcılığı harekete geçti. Savcılık, Büyükanıt ve bazı subaylar hakkında “Yargıyı etkileme teşebbüsünden” soruşturma başlattı. Genelkurmay Genel Sekreterliği, Büyükanıt ve bazı subaylar hakkında soruşturma açılmasına tepki göstererek, durumu “orduya yargı eliyle darbe girişimi” olarak nitelendirdi. Dönemin Hakimler ve Savcılar Yüksek Kurumu (HSYK), Şemdinli Davası savcısı Ferhat Sarıkaya’yı 20 Nisan 2006’da meslekten attı. 12 Eylül 2010’da yapılan anayasa değişikliği sonrasında Gülen Cemaati’nin etkili olduğu HSYK, Sarıkaya’yı 26 Nisan 2011’de tekrar mesleğe kabul etti ve Ankara Cumhuriyet Savcısı olarak atadı.
DAVANIN YARGI SÜRECİ
Van 3’üncü Ağır Mahkemesi’nde açılan davada, 19 Haziran 2006 tarihinde sanık astsubaylar Kaya ve İldeniz ile itirafçısı Veysel Ateş’i “İnsan öldürmek”, “Örgüt kurmak” ve “İnsan öldürmeye teşebbüs” suçlarından 39 yıl 5 ay 10’ar gün hapis cezası verdi. Sanık avukatlarının, itirazı üzerine temyiz incelemesini 16 Mayıs 2007’de tamamlayan Yargıtay 9’uncu Ceza Dairesi, 3 sanık hakkında verilen kararı, usul ve görev yönünden bozdu.
13 Haziran 2007’de yeniden Van 3’üncü Ağır Ceza Mahkemesi’nde görülmeye başlanan davanın 14 Eylül 2007’deki duruşmasında, mahkeme heyeti “görevsizlik” kararı vererek, dosyayı Van Askeri Mahkemesi’ne gönderdi. Van Askeri Mahkemesi de 14 Aralık 2007 tarihindeki ilk duruşmada sanıkların tahliyesine karar verdi. Askeri mahkeme, 22 Ocak 2010 tarihinde dava dosyasını Hakkari Ağır Ceza Mahkemesi’ne gönderme kararı aldı. Müdahil avukatlarının itirazı üzerine de dosya, Uyuşmazlık Mahkemesi’ne gönderildi. Uyuşmazlık Mahkemesi, Anayasa’nın bazı maddelerinde yapılan değişikliği göz önünde bulundurarak, 2 Mayıs 2011 tarihinde Şemdinli Davası dosyasını yeniden Van 3’üncü Ağır Ceza Mahkemesi’ne gönderdi.
Dava dosyasının Van 3. Ağır Ceza Mahkemesi’ne gönderilmesiyle sanıklar 9 Haziran 2011’de yeniden tutuklandı. 10 Ocak 2012’de Van 3’üncü Ağır Ceza Mahkemesi’ndeki duruşmada, sanık astsubaylar Ali Kaya ve Özcan İldeniz ile itirafçı Veysel Ateş’e “İnsan öldürmek”, “Örgüt kurmak” ve “İnsan öldürmeye teşebbüs etmek” suçlarından 39 yıl 5 ay 10’ar gün hapis cezası verdi. Van 1. Ağır Ceza Mahkemesi’nde görülen son duruşmada ise, mahkeme önce tutuklu bulunan 3 sanığa “örgüt kurmak” suçundan beraat, ardından ise 3 sanığın “İnsan öldürmek ve yaralamak” suçundan dosyanın tekrar görülmesine karar vererek, üç sanığı da tahliye etti.
TBMM ARAŞTIRMA KOMİSYONU KURULDU
“Şemdinli’de meydana gelen olaylar ve bunlarla bağlantılı diğer terör hareketlerinin tekrarlanmaması, gerekli şeffaflığın sağlanması, olayların yapısı, iddiaların incelenmesi” amacıyla AKP, CHP ve Anavatan Parti’sinden oluşan Türkiye Büyük Millet Meclisi Araştırma Komisyonu kuruldu. 47 milletvekilinin önerisiyle oluşturulan komisyon, bölgede 3,5 ay çalıştı. Komisyon üyeleri aylarca yaptıkları çalışmalarının sonucu 31 toplantı, yüzlerce yurttaşla yüz yüze görüşme gerçekleştirdi. TBMM Araştırma Komisyonu, çeşitli engellemelere rağmen ulaştığı önemli bilgi ve belgelerden oluşan 700 sayfalık araştırma raporunu tamamlayıp kamuoyuyla paylaştı. Raporda; 15 Temmuz ile 10 Kasım tarihleri arasında Hakkari merkez, Yüksekova ve Şemdinli ilçelerinde 18 bombalama olayının gerçekleştiği, bunlardan yalnızca ikisinin PKK tarafından üstlenildiği geri kalan eylemlerin faillerinin meçhul olduğu kaydedildi.
TBMM Araştırma Komisyonu’nun 700 sayfalık raporunun büyük çoğunluğu hazırlanan iddianameye de yansıdı. Raporda, tanık beyanları, saldırıda hayatını kaybeden Mehmet Zahir Korkmaz ile yaralanan Metin Korkmaz’ın otopsi raporundaki bulgular, kriminal laboratuvar sonuçları, telefon dokümanları (HTS), İstihbarat Kurulu Tutanağı, ihbar tutanağı, ajanda, krokiler ve Jandarma araçlarına ilişkin plaka yazıları da yer aldı.
SABRİ UZUN: HIRSIZ İÇERDENSE KİLİT İŞE YARAMAZ
Eski Emniyet İstihbarat Dairesi Başkanı Sabri Uzun’un Şemdinli olaylarıyla ilgili TBMM Araştırma Komisyonuna verdiği bilgiler arasındaki şu sözleri dikkat çekti: “Olayların sıklığı, örgüt disiplinine uymayışı bizi tedirgin etti. Normal değil. Bir yerde olay yükseliyor, başka yerde çok düşük seviyede. Bir anormallik var. Halktan insanlar zarar görmediği halde örgütün üstlenmediği olaylar var. Demek ki şüpheli bir durum var. Yani başka bir güç anormalliği yapıyor. Hırsız evin içinden olursa kilit işe yaramaz. Dünya Barış Günü ve Kadınlar Günü’nde örgütün hiç bombası yok. Burada barış gününde bomba atılıyor. İmralı’ya gidecek otobüs sahibine tehdit var. Hakkari’de bu olaydan sonra bomba yok, olamaz da. TBMM el koyarsa olmaz.”
‘SANIKLAR DEVLET TARAFINDAN KORUNDU’
Raporun 638’inci sayfasında, “Örneğin Şemdinli kırsalında 10 Ekim 2005 tarihinde 11 kalaşnikof tüfek, 3 el bombası, 4 fünye, 1 roketatar, 1 parçalanmış, 5 sağlam roketatar mühimmatı, 211 sevk fişeği, 2 takım örgüt elbisesinin ele geçirilmiş. Bombalarının seri numaraları, gövde ve maşalarındaki harf ve rakam gruplarının açıkça belirtilmediği, imha edilenlerin de hangi usulle imha edildiğine dair belge ve tutanağa rastlanmamıştır” ifadeleri yer alırken, raporun 620’nci sayfasında ise, “Sanıkların büyük bir pervasızlıkla devlet tarafından nasıl korunup kollandığını açıkça ortaya koymaktadır. Buna göre 27 Ekim 2005 günü meydana gelen bir olayı ortaya çıkardığı söylenen Özcan İldeniz’e daha önce verilmesi gereken takdirnamenin bu sanık hakkında dava açılıp tutuklanmasından sonra veriliyor. Anılan olayın şüphelisi olmasına, yargı süreci devam etmesine rağmen bu hususu gözetmede gerekli özenin gösterilmediği, tesis edilen işlemin yerindeliği konusunda tereddüt ve kamu vicdanında kaygı duyulmasına yol açılmış, olayın hassasiyeti ve nezaketine uygun tutum içinde davranılmadığı kanaati edinilmiştir” notu yer aldı.
‘KUŞ UÇSA HABERİ OLAN GÜVENLİK TİT’İN BİLDİRİSİNİ HİÇ GÖRMEMİŞ’
Raporun 650’nci sayfasında ise şu ifadelere yer verildi: “iddianame konusu eylemin bu örgütlemenin ancak bir halkası olduğunu gösteren başkaca provokatif bir eylemden bahsedilmiştir. Buna göre, 15 Şubat 2006 tarihinde bölgede TİT (Türk intikam Tugayı) imzalı bir bildiri yayınlamıştır. Bu bildiride devletin silahlı güçleri ile halkı birbirine karşı kışkırtmaya yönelik ibareler bulunmaktadır. İlginçtir, kuş uçsa haberi olan güvenlik güçleri belirtilen bildiriyi hiç görmemiş ve duymamışlardır.”
SUSURLUK, UMUT KİTABEVİ, HRANT DİNK…
Toplum vicdanında rahatsızlık yaratan, etkili yargılama ve cezalandırma beklenen, sonuçları itibariyle de toplumsal bellekte iz bırakan, “derin devletin” işlediği suçlar arasında yer alan Susurluk, Şemdinli, Hrant Dink ve Ergenekon davaları güncelliğini koruyor. Derin devletle ilişkilendirilen yüzlerce faili meçhul cinayet, kayıp ve yaşam hakkı ihlaline neden olan bağlantılar, “dokunmazlık” engelleri nedeniyle aşılamadı. Türkiye’de derin devlet örgütlenmesi ilk 1948 yılında “Özel Seferberlik Tetkik Kurulu” adıyla kurulurken, daha sonra “Özel Harp Dairesi”, “Özel Harekat Komutanlığı”, “Özel Tim”, “Jandarma İstihbarat Teşkilatı (JİTEM)” adlarını alarak faaliyetlerine devam etti.
ŞEMDİNLİ VE SUSURLUK BENZERLİĞİ
“Derin devlet” kavramı, “devletin hukuk dışı örgütlenmesi” bağlamında, yaşanan olayların üzerinden mahkeme kararlarına da yansıması oldu. Ele alınan kritik davalar içinde hukuki süreci tamamlanan ilk ve tek dava, Susurluk oldu. Ancak Susurluk skandalıyla ortaya çıkan ilişkiler, soruşturmayı yürüten savcı ve davaya bakan mahkeme tarafından “örgüt kurma” kapsamında alınmadığı için devletin her birimine yansımış derin devlet ilişkileri ortaya çıkarılmadı.
Şemdinli ve Susurluk davasının benzerliğine dikkat çeken isimlerden biri de Meclis İnsan Hakları Komisyonu Başkanı Mehmet Elkatmış oldu. Elkatmış, bu iki olay arasındaki bağlantıyı, “Şemdinli’deki olay Susurluk olayını andırıyor. Susurluk’ta olduğu gibi ortada bir araç var. Araçta meçhul silahlar, meçhul insanlar var. Bazı olaylara karışıyorlar, devlet adamı olduklarını, olayları devlet adına yaptıklarını söylüyorlar. Geçmişte de bu olaylar olmuştu, Susurluk’ta da yaşandı. Bu olay da Susurluk’u andırıyor” sözleriyle dile getirmişti.
ŞEMDİNLİ DAVASININ FARKI NE OLDU?
Şemdinli soruşturması ve davası her aşamada ortaya çıkan gelişmeleriyle kritik davalar içindeki özelliğini korudu. Susurluk ile başlayan ilk yargılama sürecinde sanıkların eylemleri “basit çete suçu” kapsamında değerlendirilirken, Şemdinli’de sanıkların eylemleri ilk kez, çete suçu dışında görüldü. Şemdinli davası kararı, devlet içinde çeteleşmeye ve sanıkların emir komuta zinciri içinde hareket ettiklerine dair tespitler nedeniyle derin devlet yargılamalarında önemli bir adım oldu. Mahkeme, sanıkların astlık-üstlük ilişkisi, konumları ve iç disiplin gereği daha yüksek rütbeli görevlilerin himayesi ve katılımı olmadan bu eylemi gerçekleştiremeyecekleri gerekçesine dayandırdı.
SEFERİ YILMAZ’DAN ŞEMDİNLİ MEKTUBU
Şimdilik 3 sanığın da tahliyesiyle sonuçlanan Şemdinli Davası üzerinden 12 yıl geçse de gündemdeki yerini koruyor ve aydınlanmayı bekliyor. Van Yüksek Güvenlikli Cezaevi’nde tutuklu bulunan Şemdinli Belediye Eşbaşkanı, Umut Kitabevi sahibi Seferi Yılmaz, Mezopotamya Ajansı’nın (MA) sorularını gönderdiği mektupla yanıtladı.
Tutuklu 3 sanığın tahliye edilmesini değerlendiren Yılmaz, astsubaylar Ali Kaya, Özcan İldeniz ve itirafçı Veysel Ateş’in suç pratiklerinin ortada olduğunu belirtti. Hakkari, Yüksekova, Şemdinli’de art arda patlatılan bombaları hatırlatan Yılmaz, “Bu örgüt suçu değilse, bu üç kafadarı bir araya getiren etkenler nelerdir? İtirafçı Veysel Ateş buna nasıl dahil oldu? Aynı dönemde Hrant Dink cinayeti var. İlk etapta ‘Milliyetçi duygularla yapılmış’ denildi. Bu geldiği aşama asker-polis ve bürokrasinin nasıl planlandığını, belgelerin nasıl saklandığını gösteriyor. ‘Faili meçhullerin arkasındayız. Siz Kürtleri, ötekileri, muhalifleri öldürün gerisini biz hal ederiz’ mesajı veriliyor. Ama mızrak çuvala sığmayacak. Gerçekler inatçıdır ve mutlaka günün birinde önlerine çıkacaktır” dedi.
‘ÖLDÜRÜLEN KÜRT OLUNCA GERİSİ TEFERRUAT’
Kürtlere karşı işlenen cinayetlerden kolay kurtulmanın yolu olarak F..Ö’nün gerekçe gösterildiğini ifade eden Yılmaz, şunları vurguladı: “Roboski, Hrant Dink gibi cinayetlerin de sanki iktidar bunlarla kol kola değilmiş, bunların önünü sonuna kadar açan onlar değilmiş gibi davranılıyor. Ergenekon, Balyoz, Ayışığı davaları gibi müebbet alanlar bir günde beraat ettirildi. Bu davaların savcılığını yapanlar yılana sarılır gibi bu davalara sarıldı. Tüm suçlar F..Ö’ye yüklendi. İttifakların, kirli pazarlıkların üzerinden hesaplı yapılan beraatlardır. Aralarında diyalektik bir bağ var, öldürülen Kürt olunca gerisi teferruat oluyor.”
‘EMRİ VEREN ERHAN KUBAT’TIR’
Mafya liderlerinin söyledikleriyle tutuklanan aydın ve yazarların davaları ile Şemdinli olayında yaşanan adaletsizliği hatırlatan Yılmaz, şöyle devam etti: “Kamu personellerin bu süreçte beraat ettirilmesi, ‘devletin bekası’ çerçevesinde değerlendirilebilir. Çiller, Çatlı için ‘Bu devlet için kurşun atan da, kurşun yiyen de şereflidir’ demişti. Bir olayda birden fazla kişinin bir araya gelmesi, belli bir hiyerarşiye tabi olunması, altüst ilişkilerinin bulunması, yapılacak eylemlerin planlanarak yapılması illa örgüt olmayı gerektirmiyor. Bunları görevlendiren Hakkari İl Alay Komutanı Erhan Kubat’tır. Kubat bunlara görev yazısı vermiştir.”
‘İYİ ÇOCUKLARA ORDUSU KURULUYOR’
Olayın yaşandığı tarihte ilk tutuklanan itirafçı Veysel Ateş’i cezaevinde 5-6 defa ziyaret eden kişinin de Erhan Kubat olduğunu kaydeden Yılmaz, “O dönem Veysel Ateş ile saatlerce ne konuşulmuştur? Tabi mahkeme sürece ve suçların gizlenmesi, kendisine ulaşmasının önünü kesmiştir. Tüm yargılama süreçlerinde Erhan Kubat’ın özel çalışmaları görülmüştür. Bunların kurdukları JİTEM örgütüdür. Her 3 sanık da bu kanun dışı örgüte üyedir. Bunların faaliyetleri açıktır. Diyarbakır gibi kentlerde kritik görevler üstlenmişlerdir. Faili belli olaylarda yer almışlardır” ifadelerini kullandı.
Kaosa sürüklenen Türkiye’de “iyi çocuklar ordusunun” kurulduğunu vurgulayan Yılmaz, “Osmanlı’nın son dönemki Yeniçerileri gibi her türlü kirli işe karışacak, ölecek, öldürecek, yağmalayacak ‘iyi çocuklar’ ordusu kuruluyor. Artık sağda, solda ne varsa toplanacak ve hepsine ‘kutsal görevler’ verilecek. Artık bunları gizli ya da yer altında yapmanın da gereği kalmadı” dedi.
‘BU KARARLA KÜRDÜN FERMANI YAZILMIŞTIR’
Şemdinli Davası’nı ilk duruşmadan sonuna kadar takip ettiğini belirten Yılmaz, 2016 yılında dosyanın tekrar görülmesinin önünün açılmasıyla cezaevinde tehdit mesajları aldığını ifade etti. Yılmaz, şunları belirtti: “‘Ali Kaya hakkında tek kelime söylersen, seni ve aileni yakarız’ şeklinde tehdit mesajları aldım. Mağdur sıfatıyla mahkemeye çağrılmadığım için Ali Kaya hakkında hiçbir söz söylememiş oldum. Sanıkların tahliye olması da beni şaşırtmadı. Çünkü ‘Örgüt üyesi olmaktan’ beraat etmeleri bunların da önünü açmış oldu. Bu tahliyeler, AKP-Ergenekon uzlaşısının göstergesidir. Yargı AKP’nin olunca bu hukuksuz kararlarla karşılaşmak mümkündür. Hiçbir Kürt farklı bir karar beklemesin, Kürdün fermanı yazılmıştır.”
Kaynak: MA / Nimet Ölmez
