Sayıştay raporuna göre kurumda, mal ve hizmet alımı için yapılan toplam 86 ihalenin 70’i kanuna uygunluğuna bakmaksızın “istisna” kapsamında, yani İhale Kanunu dışında, doğrudan idarenin takdir ve tercihi ile yapılmış. Asıl uygulanması gereken “açık ihale”, “belli istekliler arasında ihale” ve “pazarlık” usulleri çok az ihalede uygulanmış.
Kısa Dalga’da yer alan habere göre, Sayıştay denetimde Merkez Bankası ile ilgili üç bulgu var. Bunlardan birisi, “Bir kadroya tedvirle görevlendirilenlerin pozisyon tazminatının, Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası Çalışanları Yönetmeliği’ndeki düzenlemeye göre belirlenmemesi”, ikincisi, “4734 sayılı Kamu İhale Kanunu’na göre ihale edilmesi gereken insan kaynağı teminine ilişkin hizmet alımlarının, Dış Kaynak Temini olduğu değerlendirilerek 4734 sayılı Kanun’un 3’üncü maddesinin (c) bendinde yer alan istisna kapsamında temin edilmesi” ile ilgili. Ancak asıl 3. bulgu önemli.
Bu maddede denetçinin tespiti şöyle:
“TCMB’nin farklı birimleri tarafından 2023 yılında gerçekleştirilen ihalelerin büyük çoğunluğunun 4734 sayılı Kanun’un 3’üncü maddesine istinaden “istisna” kapsamında gerçekleştirildiği, ancak bazı mal ve hizmet alımı işlerinin istisna kapsamına girmediği, diğer bir deyişle 4734 sayılı Kanun’da yer verilen istisna uygulamasının ihale konusu işlerin içeriğine bakılmaksızın genel bir uygulamaya dönüştürüldüğü görülmüştür.”
‘İSTİSNA, GENEL UYGULAMAYA DÖNÜŞTÜ’
Raporda, TCMB’nin, “sadece teknolojiye, güvenliğe, banknot ve kıymetli evrak üretimi ve basımına ilişkin mal ve hizmet alımları ile dış kaynak temini ve danışmanlık hizmeti alımlarını istisna kapsamında” olduğu, “bunlar dışındaki her türlü kaynaktan karşılanan mal veya hizmet alımları ile yapım işi ihalelerini ise Kanun hükümlerine göre yürütülmesi” gerekirken, istisna uygulamasının genel bir uygulamaya dönüştürüldüğü tespiti yapılıyor.
Raporun ilgili bölümü şöyle:
“Yapılan incelemelerde;
4734 sayılı Kanun’un teknolojiye, güvenliğe, banknot ve kıymetli evrak üretimi ve basımına ilişkin mal ve hizmet alımlarına ilişkin istisna hükmünün çok geniş yorumlandığı, TCMB’nin idari faaliyetleri için idare merkezi bünyesinde ve şubelerde gerçekleştirilen ihaleler kapsamında yapılan örneklemde toplam 86 adet mal ve hizmet alımı ile yapım işinin 70 adedinin istisna kapsamında gerçekleştirildiği, bu işler arasında istisna kapsamında değerlendirilmesi mümkün olmayan olağan idari faaliyetlere ilişkin alımların da olduğu, örneğin;
– Banknot matbaasına ait istisna kapsamındaki 269 işin içinde kablo, akü, yazıcı bakım, yangın söndürme bakım, çelik raf, güç kaynağı, antifriz gibi alımlar olduğu, tüm alımların banknot ve kıymetli evrak üretimi ile bağlantılı değerlendirilerek istisna kapsamına alındığı,
– Bankanın para politikasını belirleme faaliyeti kapsamındaki teknoloji, dış kaynak ve güvenlikle ilgili istisnanın ve dış kaynak kavramlarının çok geniş yorumlanması sonucu, yazılım lisansı yenilemeleri, kütüphane etiketleme sistemi, hak ediş ve yaklaşık maliyet modülü yazılımı bakım hizmeti, Adobe lisansı kiralanması, elektronik imza yazılımı, kapalı devre TV sistemi malzeme alımı, araç kiralama, destek-bilişim-güvenlik personel hizmet alımları, toplantı organizasyon hizmeti, toner alımı, asansör bakımı gibi tüm kurumların ihtiyacı durumunda olabilecek mal veya hizmet alımlarının istisna kapsamında alındığı, tespit edilmiştir.
Yukarıda yer alan mevzuat hükümleri, yapılan açıklamalar ve denetim sonucunda tespit olunan hususlar çerçevesinde; TCMB’nin idari nitelikteki ihalelerinde olağan dışı özel bir ihale yöntemi olan istisna uygulamasının, 2023 yılında gerçekleştirilen ihalelerin çoğunluğunda uygulanması nedeniyle olağan bir alım yöntemi haline geldiği, olağan ihale yöntemleri olan açık ihale, belli istekliler arasında ihale ve pazarlık usullerinin ise istisna olarak kullanıldığı anlaşılmaktadır. (…) Dolayısıyla 4734 sayılı Kanun’un 3’üncü maddesinde sayılan teknolojiye, güvenliğe, banknot ve kıymetli evrak üretimi ve basımına ilişkin mal ve hizmet alımları ile dış kaynak temini ve danışmanlık hizmeti alımlarının kapsamı Banka tarafından çok geniş olarak algılanmaktadır. Bu şekilde düşünüldüğünde örneğin elektronik her cihaz teknoloji kapsamına, dışarıdan alınan her hizmet ise dış kaynak kapsamına sokulabilecektir. Nitekim diğer idarelerce Kanun kapsamında gerçekleştirilen araç kiralama, asansör bakımı gibi alımlar bile bu kapsamda değerlendirilmiştir.”
