19 Mart protestolarında gözaltına alınanların açıklamalarıyla “çıplak arama” ve “kötü muamele” bir kez daha gündemde. Adalet Bakanı Yılmaz Tunç, iddiaların doğru olmadığını savunurken, kötü muameleye maruz kaldıklarını belirtenler iddialarında ısrarlı. Onlardan bir bölümü de 4 ay önce Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın konuşmacı olduğu etkinlikte İsrail’e ticaretin kesilmesi yönünde protesto eylemi yaptıkları için bir süre tutuklu kalan gençler. Tartışmanın yeniden gündemde olması nedeniyle tanıklıklarını, hukuki mücadelelerini ANKA’ya anlatan gençler iddialarında ısrarlı. Gençler, “Emniyette çıplak aramaya maruz bırakıldık… Cezaevine girerken ilk başta X-ray cihazından geçtikten sonra çıplak arama eğer ihtiyaç duyulursa yapılabilirmiş. Ancak, bizi direkt odaya aldılar. Maalesef onur kırıcı bir aramaya maruz kaldık… Kayıt zamanım geldiğinde başörtümü kestiler, kalan mendil kadar parçayla başımı örtmek zorunda kaldım” dediler.
4 ay önce İstanbul Kongre Merkezi’nde düzenlenen TRT World Forum etkinliğinde İsrail ile petrol ticareti yapan Socar şirketinin Türkiye CEO’su Elchin Ibadov’u protesto eden 9 genç gözaltına alınarak tutuklanmıştı. 29 Kasım 2024’te gerçekleştirdikleri eylemin ardından yaşadıkları çıplak arama, fiziki ve psikolojik şiddete ilişkin hukuki mücadelelerini sürdüren gençlerin avukatı Adem Bingöl ve eylemciler konuştu.
Son dönemde ülke çapında gerçekleştirilen İmamoğlu protestolarında da gündeme gelen çıplak arama ve işkence uygulamalarına karşı hukuki mücadele veren avukat Adem Bingöl, “İster yargı mensubu olsun, ister kolluk personeli, ister cezaevi personeli… Kamu gücünü elinde bulunduran herhangi bir kamu personelinin yetkisini kullanırken mevzuatta yeri var mı yok mu bilmesi gerekiyor. Dolayısıyla keyfi, kanuna aykırı, kanunda yeri olmayan yetkiyi kullanan kamu personelinin, bunun suç unsuru taşıyacak bir eylem olması durumunda cezalandırılacağını bilmesi gerek. Kamuoyunda bir süredir yer eden, birçok iddiaya konu olan çıplak arama veya yönetmelikteki ifadesiyle ‘Detaylı arama’ muamelesi, bir süredir bizim de avukat olarak müvekkillerimizden sıkça şikayet aldığımız, meslektaşlarımızdan bunun örneklerini duyduğumuz bir olay.” dedi. Bingöl şöyle devam etti:
Bu Haberlerdeİlginizi Çekebilir
“Çıplak arama ifadesi ‘Detaylı arama’ olarak değiştirildi”
“Burada olayın iki boyutuna bakmak lazım. Öncelikle emniyet boyutunda gözaltına alınan şüphelilerin ve cezaevine girişi yapılan tutuklu ya da hükümlülerin bu muameleye maruz kalabileceğine dair sadece yönetmelik bazında bir düzenleme söz konusu. Esasında bunlar, çok muğlak ve bazı sınırlamalar içerisinde de keyfi kullanıma çok müsait düzenlemeler. Yani kolluk tarafından gözaltına alınan kişilerin üst araması ile ilgili bir düzenleme söz konusu. Çok makul ve ciddi emarelerin söz konusu olması ve üst amirlerin bu noktada gerekli görmesi durumunda bu aramaların bazı sınırlı hallerde yapılabileceği düzenleniyor. Cezaevine girişte de 2020 yılında çıkarılmış bir yönetmelikte ilk haliyle ‘Çıplak arama’ ifadesi açıkça yer almışken, bir sene sonra, 2021 yılında bu düzenlemede bir değişikliğe gidildi ve ‘Çıplak arama’ ifadesi çıkarılarak ‘Detaylı arama’ ifadesi yerleştirildi.
“İstanbul valiliği soruşturma izni vermedi”
Müvekkillerim, 29 Kasım’da TRT World kanalının bir programında İsrail ile yapılan ticarete ve Filistin’de uygulanan soykırıma itiraz ettikleri ve tepki gösterdikleri için gözaltına alınmışlardı. Emniyete götürüldüklerinde söz konusu muameleye maruz kaldıklarını bize ilettiler. Akabinde tutuklandılar. Silivri Kadın Kapalı Ceza İnfaz Kurumu’na yerleştirildiler. Bu giriş sırasında yine çıplak aramaya maruz bırakıldıklarını bize ilettiler. Biz o zamanlar tüm süreci tutanak altına aldık. Akabinde hem İstanbul Cumhuriyet Başsavcılığında hem Silivri Cumhuriyet Başsavcılığında bu işlemlerin hukuka aykırı olduğu ve suç teşkil ettiği için suç duyurusunda bulunmuştuk. Buna ilişkin İstanbul Cumhuriyet Başsavcılığı soruşturma izni istese de İstanbul Valiliği soruşturma izni vermedi.”
“Çıplak aramaya maruz bırakıldık”
TRT World Forum’da gerçekleştirilen Socar eyleminde bulunan 31 yaşındaki öğretmen Fatma Dilara Gezmişoğlu, gözaltına alınmasından cezaevinde geçirdiği günlere kadar geçen sürede maruz kaldığı kötü muameleyi anlattı:
“Gözaltında polis aracına alındıktan sonra sağlık kontrolü için hastaneye götürüldük. Yaklaşık 3-4 saat hastane önünde bekletildik. O süreçte lavabo ihtiyacı olan arkadaşlarımız vardı. Bunu istediğimizde izin vermediler. Uzun süre tartışmak zorunda kaldık. Bunun için Mücahit arkadaşımızı otobüsten indirip kolunu ters çevirerek darp ettiler. Ardından emniyete götürüldük. Emniyete götürüldüğümüzde, orada aramaya tabi tutulduk. Bu yapılan aramayı kaba üst araması olarak söylüyorlar ama değildi. Kadın polisler tarafından çıplak aramaya maruz bırakıldık. Gerçekten çok zordu.
“Peçete ve sabun vermediler”
Nezarete girdiğimizde gerçekten berbat kokuyordu. Battaniyeler yerlerde ve çok pistti. Lavabo ihtiyacı için sabun ve peçete yoktu. Bunu talep ettik vermediler. Sebebini sorduğumuzda ise, ‘Sıvı sabunu içip intihar ediyorlar. Peçete ise giderleri tıkıyor. Bu yüzden veremeyiz dediler.’ Bir arkadaşımızın sinüziti vardı. Sürekli burun akıntısı oluyordu. Yani ne yapsaydı? Üstüyle başıyla mı silseydi kendisini? O akşam avukatlarımız geldiğinde onlara söyledik. Ertesi gün akşama doğru bize bir sıvı sabun getirdiler ama sulandırılmış bir sabundu. Ve peçete yine vermediler.
“Namaz vakitlerini öğrenebileceğimiz bir saat yoktu, kıbleyi söylemediler”
Namaz kılarken kıbleyi sorduk, söylemediler. Üstelik, namaz vakitlerini öğrenebileceğimiz bir saat yoktu duvarda. Bunu tayin edemiyorduk ve mecburen sürekli polislere sesleniyorduk. Bazen söylüyorlardı, bazen dalga geçiyorlardı. Hatta kıbleyi kendimiz tayin etmek zorunda kaldık. Bir polis memuru ‘Yanlış duruyorsunuz’ diye dalga geçti ve doğrusunu da söylemedi.
“Polis beni araca fırlattı”
Mahkeme günü iki tane kadın polis memuru koluma girdi ve birisi kolumu sıkarken diğeri sıkmıyordu. ’Kolumu sıkıyorsunuz ve acıtıyorsunuz. Lütfen normal tutar mısınız’ dedim. ‘Hayır, sıkmıyorum’ dedi. İkinci kez uyardım, üçüncü kez uyardım ve ısrarla sıkmadığını söyledi bana. Beni araca kadar çekerek götürdü. Silivri’ye gittiğimizde kontrol ettim, morarmıştı. Silivri’deki doktora orayı rapor ettirdik. Aynı polis memuru bir kere daha kolumu sıkmaya başladı. Artık kolum çok acımıştı ve kızdım. ’Sen ne diyorsun” şeklinde bana çıkıştı ve polis aracına doğru fırlattı.
“Polisten su istedim vermedi, karşımda içti”
Araçta polislerden su istediğimde vermediler. Komik bir şekilde polis memuru karşıma geçip bir su şişesini kafasına dikerek içti. Yani çok komik bir hareketti. Bu kadar merhametsiz ve vicdansız bir millet değiliz biz aslında.
“Başörtümü ve feracemi kestiler”
Ardından Silivri cezaevine gittik. Benim kayıt zamanım geldiğinde başörtümü keseceklerini söylediler. Yani ‘Bu çok uzun, bununla sizi içeri alamayız’ dediler. Ben de anlamadım. Sebebini sorduğumda, ‘İntihara sebep oluyor’ dediler. Kestikleri parça bir mendil kadardı. O mendil parçasıyla başımı örtmek zorunda kaldım. Üzerimde bir ferace vardı. O feraceyi de keseceklerini söylediler. Bir gömlek boyunda kestiler. Nihayetinde ertesi gün ailelerimiz kıyafet getirdiklerinde annem bir ferace, onun boyutunda bir hırka ve kestikleri şalımdan daha uzun bir şal. Bu çok komik bir şeydi. Hem içeri almıyorsunuz hem de getirileni kabul ediyorsunuz. Üstelik şöyle bir durumla da karşılaştım. Ailemle görüştükten sonra başka bir mahkumu gördüm ve o mahkumun üzerinde de bir ferace vardı. Artık bazı şeylerin kasti olarak yapıldığına inanmaya başladık.
“Arkadaşım peçeteyi kaloriferin üzerinde kurutup kurutup kullandı”
Cezaevine girerken ilk başta X-ray cihazından geçtikten sonra çıplak arama eğer ihtiyaç duyulursa yapılabilirmiş. Ancak, bizi direkt odaya aldılar. Maalesef onur kırıcı bir aramaya maruz kaldık. Uzun bir sabuna ve peçeteye tekrar ulaşamadık. Bizim girdiğimiz koğuş C3 koğuşu. Banyosu var ancak banyosunun kapısı yoktu. Odanın kapısı normal bir kapı gibi hayal etmeyin lütfen demir bir kapı ve arkadan veya içeriden istediğiniz gibi kapatamıyorsunuz, aralık kalıyor. Biz içeride üç arkadaş kalıyorduk. Lavabo veya banyo ihtiyacımız için diğerleri kapının dışına çıkıp nöbet tutuyorlardı. Bu normal bir şey değil yani bunu ifade etmesi bile çok saçma aslında. Arkadaşım sinüziti vardı ve peçetemiz yoktu. Elimize iki parça z katlı peçete geçince arkadaşım kaloriferin üzerinde kurutup kurutup kullandı.”
“Emniyetteyken pis bir battaniyeyi seccade yaptık”
Bir çocuk annesi ve işçi olan 35 yaşındaki Çile Uğur Zengin ise yaşadıklarını şöyle anlattı:
“Biz oradayken çok bir anda ablukaya alındık. Neye uğradığımızı şaşırdık. Bizi otobüse attılar. Tuvalete gitmek isteyen arkadaşımızı bile polis alıyor ve gözümüzün önünde darp ediyor. Daha sonrasında emniyette 3 gün boyunca orada hukuksuz bir şekilde bekletildik. Orada da Dilara abdest meselesini sorunca polisin biri geldi ve ‘Senin adın ne? Yazdım seni, sen görürsün’ dedi. Bizim devletimizin polisinden bunu beklemiyordum. Yapılan çıplak aramalar, başörtülerimizin kesilmesi… Bunu yapan bayanlardı. Bayan olarak bizi daha çok anlamalarını beklerdik. Aç kaldık, susuz kaldık. Su istedik, zorla getirdiler sağ olsunlar. Ben üzerimi battaniye örterek, oturarak namaz kılmak zorunda kaldım. Kendimiz bir kıble belirledik. Emniyetteyken de pis bir battaniyeyi seccade yaptık. Onun üzerinde namaz kıldık.
“Bize ‘Kokuyorsunuz, kokarcasınız’ dediler”
Polisler sürekli elimizi sıkıyordu, biri sıkmayınca ‘Allah razı olsun senden. Bir sen iyi davranıyorsun.’ dedim. Kendisi de meğerse iğrendiği için yapmıyormuş. Ekip otosunda ‘Kokuyorsunuz, kokarcasınız’ dedi. Gerçekten çok ağrımıza gitti. Biz pis insanlar da değiliz.
“Keşke İsrail zindanında olsaydım, ‘Bunu yapan kendi vatandaşım değil’ derdim”
Hani Sayın Cumhurbaşkanımız dedi ya, ‘Bizi beğenmeyenler Sednaya’ya baksın. ’Keşke ben Sednaya’da olsaydım da, oradaki bir İsrail zindanında olsaydım da en azından derdim ki, bana bunu yapan kendi vatandaşım değil, kendi dua ettiğim askerim değil, en azından kendi polisim değil… Allah rızası için ben buna katlanırdım.
“Kızım üç gün boyunca yemek yememiş”
Benim kızım üç gün boyunca yemek yememiş. Derslerine girmemiş, okulda bayağı sıkıntılar yaşamış. Ben bunu bir şekilde atlatmaya çalıştım. Ailemin çok fazla desteği olmadı ilk başlarda. Daha sonra biraz yardımcı olmaya çalıştılar. Ailem tarafından da tek bırakıldım. Herkes tarafından tek bırakıldım. Allah’ın verdiği o imanla ben ayakta durdum.”
“Yapılanlar bizi yıldırma politikasıydı”
Stajyer Avukat olan 30 yaşındaki Mürüvvet Sena Eliküçük ise “Bir stajyer avukat olarak söyleyebilirim ki yapılan arama hiçbir şekilde CMK kapsamındaki kaba üst araması tanımına girmiyordu. Normalde detaylı aramada dahi vücuda o şekilde temas edemezsin. Ancak, vücudumuza dokunmak suretiyle bir arama gerçekleştirirdi. Hastaneye gidip gelmelerimiz esnasında da yine ikinci bir çıplak arama vakasını gerçekleşti.” dedi. Eliküçük şöyle devam etti:
“Bir şekilde bu durumu ilettik. Amirleri tamam ‘Bu sefer kaba arayın’ diyerek aslında bir önceki aramanın çıplak arama olduğunu itiraf etmiş oldular. Cezaevine girdiğimiz esnada apar topar herhangi bir şekilde x-ray cihazından geçirmeden çıplak aramaya tabii tuttular. Üzerimize de oldukça transparan bir önlük vererek güya utanç duygumuzu zedelemememize yardımcı olduklarını düşündüler.
“Türkiye’deki STK’ların Filistin değil Külliye hassasiyeti var”
Aynı zamanda şunu söylemek istiyorum ki Türkiye’nin en büyük STK’ları şu anda yurt dışında eylem yapan Rümeysa Öztürk’ü savunuyorlar. Biz de Rümeysa Öztürk’ün Filistin dostları olarak arkasındayız. Çünkü, aynı direnişin birer parçasıyız. Ancak, Türkiye’nin en büyük STK’larının Rümeysa Öztürk’ü savunurken bizim yaşadığımız çıplak arama ve diğer kötü muameleleri hiçbir şekilde dile getirmeyip bunlara suskun kaldılar. Demek ki bazı insanların, bazı büyük STK’ların Filistin hassasiyetinden daha büyük hassasiyetleri var. Mesela külliye hassasiyeti. Bu nedenle kendilerine de buradan mesajım olsun. Bizler de Filistin dostlarıyız. Bizler İsrail işgal rejimine kendi özgürlüğümüzden, kendi kariyerlerimizden, kendi birçok fırsatlarımızdan ödün vererek, bedel ödeyerek Filistin’i savunduk. Sizin zincirleriniz var belli ki. Bizim zincirlerimiz yok ve bu nedenle Filistin’i savunmaya gerekirse yeniden özgürlüğümüzü feda ederek, gerekirse yakında ruhsatını alacak bir avukat olarak, birçok yerde iş bulamayacak bir avukat olarak fedakarlıklıkla Filistin’i savunmaya devam edeceğiz.”
“Ölümle tehdit edildik”
28 yaşındaki öğrenci Mücahit Özel Tahir, emniyet ve cezaevinde maruz kaldığı şiddeti şu şekilde anlattı:
“Darp edildim ve ağzım kapatıldı. Yere düşürüldüm. Gözümden ve vücudumun çeşitli yerlerinden darbe aldım ve salondan çıkarıldım. Çıkarılırken de çıkarıldıktan sonra da darp edilmeye devam ettim. Daha sonra yaptığımız hastane tetkiklerinde sağ ayak bileğimde bağ yırtılması olduğu tespit edildi. Gözümde zaten kanlanma vardı. Gözaltı sürecinde kötü muamele ve psikolojik şiddete maruz bırakıldık. Ölümle tehdit edildik. Duruşma için adliyeye getirildiğimizde asansörün içerisinde sözlü ve fiili tacize uğradım.”
