TÜİK’in açıkladığı 2024 yılına ait gelir dağılımı istatistikleri ilgi çekmeye devam ediyor. Gelir dağılımında son 1 yılda görülen sınırlı iyileşmenin uzun vadedeki bozulmadaki farkı henüz kapatmadığı görülmüştü.
Gelir dağılımındaki adalette son 10 yıldaki değişimler sadece dar gelirli ya da orta sınıf olarak ayrılmıyor. Eğitim, cinsiyet ve iş pozisyonlarında da farklılıklar ya da bozulmalar göze çarpıyor.
Üniversite mezunları her dönemde eridi
Eğitim durumuna göre yıllık ortalama iş gelirlerine bakıldığında, 2006, 2014 ve 2019 yıllarına göre yani verinin ilk derlenmeye başladığı 18 yıl öncesine, 10 yıl öncesine ve 5 yıl öncesine göre en düşük gelir artışı yükseköğretim mezunlarında oluyor.
Son 5 ve 10 yılda lise ve dengi okullardan mezunların gelirlerinin en yüksek artışı gösterdiği görülürken, 2006’dan bu yana 18 yılda ise gelir artışında en yüksek değişimi yaşayanlar bir okul bitirmeyenler oluyor.
Yöneticiler çalışanlarla farkı açtı
Meslek gruplarında son 10 yılın kazananı yöneticiler oldu. 2014’ten bu yana gelirlerdeki en düşük artış ise “profesyonel meslek gruplarında” oldu. Yöneticilerin gelirleri 10 yılda yüzde 1315 oranında artarken, profesyonellerin maaşları yüzde 851 oranında arttı.
Yine “masa başı” ya da “beyaz yaka” olarak tabir edilen, “büro ve müşteri hizmetlerinde çalışan elemanlar” da en düşük artışlarda profesyonellerin ardından ikinci oldu.
Yöneticilerin hemen ardından ise 10 yılda gelirini en çok artıran grup, vasıfsız olarak da tabir edilen “nitelik gerektirmeyen işlerde çalışanlar” oldu.
2014’te bir yöneticinin maaşına oranı yüzde 76 olan bir profesyonel, 2023’te yüzde 51’e gerileyerek yöneticinin yarısı kadar maaş aldı. 2024’te ise oran yüzde 65 çıksa da halen 10 yıl öncesinin gerisinde yer alıyor.
Gelirlerde yöneticilerin ortalama 2024 yılında 50 bin TL aldığı görülürken, onların dışında 2024 yılında 17 bin 2 TL olan asgari ücretin üstünde maaş alanlar profesyoneller ve “teknisyenler, teknikerler ve yardımcı profesyonel meslek mensupları” oldu.
Yöneticiler asgari ücrete yenildi
2012 yılında 914 TL ortalama olan asgari ücrete göre ortalama yönetici geliri 3,23 seviyesinde olurken, 2017 yılında zirveye çıkarak 4,32 oluyor. Ancak sonrasında gerileme sürecine giren farka göre bir yönetici 2024 yılında ortalama 2,98 asgari ücret kazandı. 2023’te bu oran 2,37 olmuştu.
Cinsiyet ayrımında fark açılıyor
2006 yılında yükseköğretim mezunu kadınların ortalama geliri erkeklerin ortalama gelirinin yüzde 80’i seviyelerinde olurken, yıllar içinde gerileyerek 2022’de yüzde 68’e geriledi. 2024’te yeniden yüzde 72 seviyesine çıksa da hem fark açık kalmaya devam ediyor hem de 18 yıl öncesinden geride bulunuyor.
Yüksek öğretim mezunu erkeklerin geliri 18 yılda yüzde 2058 oranında artarken, kadınların yüzde 1834 oranında arttı.
Hizmet enflasyonu maaşları artırmadı
2024’te enflasyondaki yükseliş ve gerilemede istenen trendin yakalanamamasında en çok konuşulan fiyatlar hizmetler sektöründe öne çıkmıştı. Ancak sektörde gelirler son 10 yılda en düşük artışı yaşadı.
İnşaat sektöründe 2014’ten bu yana en yüksek artışı olurken, yüzde 1288 oranında artış görüldü.
Sanayide de gelirler yüzde 1222 oranında artarken, tarımda gelirler 10 yılda yüzde 1133 oranında artış gösterdi. Hizmetler sektöründe ise yüzde 1035 oranında artış görüldü.
KAYNAK: EKONOMİM – ÖZDER ŞEYDA UYANIK
