ABD Başkanı seçilen Donald Trump, Kuzey Kutbu’nda Danimarka’ya bağlı büyük ölçüde özerk bir bölge ve dünyanın en büyük adası olan Grönland’ın kontrolünü ele geçirmeye yönelik ifadeler kullandı.
İlk olarak 2019’da, ilk başkanlık döneminde Grönland’ı satın alma niyetini açıklayan Trump, bu hafta daha da ileri gitti ve kontrolü ele geçirmek için ekonomik veya askeri güç kullanma ihtimalini devre dışı bırakmayı reddetti.
Danimarkalı ve Avrupalı yetkililer ise Grönland’ın satılık olmadığını ve toprak bütünlüğünün korunması gerektiğini söyleyerek olumsuz yanıt verdi.
Peki, iki NATO müttefikinin yüzde 80’i buzla kaplı olan ancak önemli ölçüde kullanılmamış maden zenginliğine sahip devasa bir bölge üzerinde anlaşmazlığa düştüğü bu olağandışı durum nasıl sonuçlanabilir?
300 yıldır Danimarka’nın kontrolü altında olan Grönland’ın 56.000 nüfusunun bağımsızlık istekleri nihai sonucu nasıl etkileyebilir?
BBC, Grönland’ın geleceği için dört olası senaryoyu inceledi.
Trump’ın ilgisi azalır, hiçbir şey olmaz
Trump’ın bu hamlesinin, hem Rusya hem de Çin’in bölgede nüfuz arayışına girmesi tehdidi karşısında Danimarka’nın Grönland’ın güvenliğini arttırmasını sağlamaya yönelik bir hamle olduğu yönünde bazı spekülasyonlar var.
Danimarka geçtiğimiz ay Kuzey Kutbu için 1.5 milyar dolarlık yeni bir askeri paket açıkladı. Bu paket Trump’ın açıklamaları öncesinde hazırlanmıştı ancak Trump’ın sözlerinden birkaç saat sonra bunun açıklanması Danimarka Savunma Bakanı tarafından “kaderin bir cilvesi” olarak nitelendirildi.
Politiken gazetesinin baş siyasi muhabiri Elisabet Svane, “Trump’ın söylediklerinde önemli olan Danimarka’nın Kuzey Kutbu’ndaki yükümlülüklerini yerine getirmesi ya da ABD’nin bunu yapmasına izin vermesi gerektiğiydi” diyor.
Danimarka Kraliyet Savunma Koleji’nde doçent olan Marc Jacobsen, bunun Trump’ın “göreve gelmeden önce kendini konumlandırması”, Grönland’ın ise bağımsızlık yolunda önemli bir adım olarak daha fazla uluslararası otorite kazanmak için bu fırsatı kullanması olduğuna inanıyor.
Dolayısıyla Trump Grönland’a olan ilgisini kaybetse bile, Profesör Jacobsen bunun en olası senaryo olduğunu düşünüyor, dikkatleri kesinlikle bu konuya çekmiş oldu.
Bu Haberlerdeİlginizi Çekebilir
Ancak Grönland’ın bağımsızlığı uzun yıllardır gündemde ve bazıları tartışmanın ters yönde bile ilerleyebileceğini söylüyor.
Svane, “Son birkaç gündür Grönland Başbakanı’nın yorumlarında daha sakin olduğunu fark ettim – yani evet, bağımsızlık istiyoruz ama uzun vadede” diyor.
Grönland bağımsızlık oylamasına gider, ABD ile daha yakın bağlar arar
Grönland’da bağımsızlığın eninde sonunda gerçekleşeceği ve Grönland’ın bağımsızlık için oy kullanması halinde Danimarka’nın bunu kabul edip onaylayacağı konusunda genel bir fikir birliği var.
Ancak Grönland halkına sağlık ve sosyal yardım sistemi gibi konularda Danimarka’dan aldıkları sübvansiyonların devam edeceğine dair garanti verilmediği sürece Grönland’ın bağımsızlık için oy kullanması pek olası değil.
Danimarka Uluslararası Çalışmalar Enstitüsü’nde araştırmacı Ulrik Gad’a göre, “Grönland Başbakanı şu anda ayaklanmış olabilir, ancak gerçekten bir referandum çağrısı yapması durumunda, Grönland ekonomisini ve refah sistemini nasıl kurtaracağına dair ikna edici bir anlatıya ihtiyacı olacaktır”.
Bir sonraki olası adım, ABD’nin şu anda Pasifik devletleri Marshall Adaları, Mikronezya ve Palau ile sahip olduğu gibi bir serbest birlik.
Danimarka daha önce hem Grönland hem de Faroe Adaları için bu statüye karşı çıkmıştı, ancak Dr Gad’a göre şu anki Başbakan Mette Frederiksen kategorik olarak buna karşı değil.
“Danimarka’nın Grönland’ın tarihsel deneyimine ilişkin anlayışı 20 yıl öncesine kıyasla çok daha iyi durumda” diyen Frederiksen, Danimarka’nın sömürge sorumluluğunu kabul ettiğini belirtiyor.
Son tartışmalar “[Frederiksen’i] Danimarka’yı Kuzey Kutbu’nda tutmanın, daha gevşek de olsa Grönland’la bir tür bağlantı kurmanın daha iyi olduğunu söylemeye ikna edebilir” diye ekliyor.
Ancak Grönland Danimarka’dan kurtulabilse bile ABD’den kurtulamayacağı son yıllarda açıkça ortaya çıktı. Amerikalılar İkinci Dünya Savaşı’nda adanın kontrolünü ele geçirdikten sonra hiçbir zaman gerçekten ayrılmadılar ve adayı güvenlikleri için hayati önemde görüyorlar.
1951’de yapılan bir anlaşma Danimarka’nın ada üzerindeki temel egemenliğini teyit etse de aslında ABD’ye istediklerini verdi.
Grönland yetkililerinin Washington’un rolü konusunda son iki ABD yönetimiyle temas halinde olduğunu belirten Dr. Gad, “Artık ABD’nin asla ayrılmayacağını biliyorlar” dedi.
Trump ekonomik baskıyı arttırır
Trump’ın ekonomik söyleminin Danimarka için potansiyel olarak en büyük tehdit olduğuna dair spekülasyonlar var: ABD’nin Danimarka ve hatta AB malları üzerindeki gümrük tarifelerini büyük ölçüde artırması, Danimarka’yı Grönland konusunda bir tür taviz vermeye zorlayabilir.
Profesör Jacobsen, Danimarka hükümetlerinin buna hazırlandığını ve bunun sadece Kuzey Kutbu bölgesi yüzünden olmadığını söylüyor.
Trump, diğer şeylerin yanı sıra Avrupa’nın büyümesini önemli ölçüde sekteye uğratabilecek tüm ABD ithalatına yüzde 10 gümrük vergisi tehdidinde bulunuyor ve bazı Danimarkalı ve diğer Avrupalı şirketler şu anda ABD’de üretim üsleri kurmayı düşünüyor.
Uluslararası hukuk firması Pillsbury’den Benjamin Cote, MarketWatch internet sitesine yaptığı açıklamada, tarifeleri yükseltmek için olası seçenekler arasında 1977 Uluslararası Acil Ekonomik Güçler Yasası’nın (IEEPA) devreye sokulmasının da yer aldığını söylüyor.
Danimarka’da bundan potansiyel olarak etkilenecek başlıca sektörlerden biri ilaç sektörü. ABD, işitme cihazları ve insülin gibi ürünlerin yanı sıra Danimarkalı Novo Nordisk şirketi tarafından üretilen diyabet ilacı Ozempic’in çoğunu Danimarka’dan alıyor.
Analistler, bu önlemler sonucunda fiyatlarda meydana gelecek artışın ABD halkının hoşuna gitmeyeceğini belirtiyor.
Trump Grönland’ı işgal eder
“Nükleer seçenek” zorlama gibi görünse de, Trump’ın askeri harekâtı göz ardı etmemesi nedeniyle dikkate alınması gereken bir ihtimal.
Grönland’da üsleri ve çok sayıda askerleri olduğu göz önüne alındığında, ABD’nin kontrolü ele alması zor olmayacaktır.
“ABD zaten fiilen kontrolü elinde tutuyor” diyen Profesör Jacobsen, Trump’ın sözlerinin yanlış bilgilendirilmiş gibi göründüğünü ve bu sözlerin amacını anlamadığını da sözlerine ekledi.
Bununla birlikte, Washington tarafından herhangi bir askeri güç kullanımı uluslararası tepkiye yol açar.
Svane, “Grönland’ı işgal ederlerse NATO’yu da işgal etmiş olurlar” diyor. “Yani iş burada biter. 5’inci Madde’nin tetiklenmesi gerekir. Ve eğer bir NATO ülkesi NATO’yu işgal ederse o zaman NATO diye bir şey kalmaz.”
Dr. Gad, Trump’ı Tayvan hakkında konuşan Çin Devlet Başkanı Şi Jinping’e ya da Ukrayna hakkında konuşan Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin’e benzetiyor.
“Bu toprak parçasını almamızın meşru olduğunu söylüyor. Eğer onu gerçekten ciddiye alırsak, bu tüm Batı ittifakı için kötü bir işaret olur.”
KAYNAK: BBC TÜRKÇE
