ABD, 7 Kasım 2018’de yeni müeyyidelerle İran’ı mali ablukaya aldı. Aynı tarihten itibaren Kuzey Irak, Türkiye ve İsrail üçgeninde petrol ticareti ve tanker trafiğinde gözle görülür bir artış var.
Türkiye’nin Doğu Akdeniz limanlarından biri olan Ceyhan’dan İsrail’e petrol sevkiyatı yeniden hızlandı.
Uydudan ticari gemi ve tankerleri takip eden internet sitelerinden Tanker Trackers’in yayımladığı son görüntülerde 14 Şubat’ta Ceyhan Limanı’nda hareket eden petrol tankeri 15 Şubat’ta İsrail’in Aşkelon Limanı’na yanaştı.
1 milyon varil Kerkük petrolü, Ceyhan Limanı’nda BOTAŞ terminalinden Vinga isimli tankere yüklendi.
PETROL IKBY BÖLGESİNDEN
Norveç bandralı “Vinga Bergen” isimli 274,2 metre uzunluğunda ve 48,3 metre genişliğindeki petrol tankerinin 1 milyon varil ham petrol taşıdığı kaydedildi.
Tanker Trackers sevkiyatı “son derece nadir bir olay” diye nitelendirdi. Zira ham petrolün Irak’ın kuzeyindeki Kürdistan Bölgesel Yönetimi’ne ait (IKBY) olduğu vurgulandı.
Vinga’nın 14 Şubat’ta Ceyhan Limanı’nda başlayıp 15 Şubat’ta İsrail’in Aşkelon Limanı’nda son bulan seferi uydudan böyle görüntülendi.
Irak’ın merkezi idaresi Bağdat ile IKBY arasında 27 Eylül 2017’de yapılan bağımsızlık referandumu sebebiyle kriz patlak vermişti.
Kürtlerin referanduma gitmesine karşı Türkiye ile Irak (Bağdat) müşterek karar alarak Kerkük-Ceyhan Boru Hattı vasıtasıyla Doğu Akdeniz’e petrol sevkiyatını durdurmuştu. Bağdat ile giriştiği nüfuz mücadelesinde IKBY Başkanı Mesud Barzani ağır yara almıştı.
Kürt petrolünü taşıyan tankerin kalkış limanı Ceyhan, varış limanı ise Aşkelon, İsrail.
Daha önce de Kürt petrolünün 1 numaralı tedarikçisi olan İsrail yeni döneme de hızlı başladı.
14 Şubat’ta Türkiye saati ile 11:16’da Boru Hatları İle Petrol Taşımacılığı AŞ’ye (BOTAŞ) ait Ceyhan Terminali’nden hareket eden “Vinga” tankeri 15 Şubat’ta yerel saatle 18:38’de İsrail’in Aşkelon Limanı’na yanaşarak petrolü tahliye etti.
2017 yılı kasım ayına kadar Türkiye’den İsrail’e petrol taşıyan tankerlerin bazılarının hedef şaşırtmak için Mısır’ın “Port Said” limanına yanaştığı “Tanker Trackers” ile “Marine Traffic” tarafından uydu görüntüleri ile ispat edilmişti.
TANKER NORVEÇ BANDRALI
Ceyhan-Aşkelon arasında yasağın kalkmasının akabinde ilk petrol nakliyatında kullanılan Vinga, Norveç Deniz Ticaret Sicili’ne kayıtlı bir petrol tankeri. Uluslararası Denizcilik Teşkilatı (IMO) kayıt numarası ise 9587207.
Daha önce de BOTAŞ tesislerinden İsrail için yükleme yapan tankerin sahibi Det Norske Veritas namına Movinckels Rederi. 158 bin 982 detveyt ton (DWT) ham petrol taşıma kapasitesine sahip Vinga 2012 yılında Güney Kore’nin Samsung Tersanesi’nde inşâ edildi.
“YASAK VARKEN DE SEVKİYAT DEVAM ETTİ”
Kuveytli petrol tüccarı Samir Madani (Tanker Trackers’in kurucusu), Kuzey Irak petrolüne Ceyhan yasağı geldikten sonra da İsrail’e petrol satışının devam ettiğini iddia etmişti.
İsviçre’de ikamet eden ve sosyal medya hesabından, müeyyidelere rağmen Erbil’in en iyi müşterisinin İsrail olduğuna dikkati çeken Madani, “Başka bir deyişle, İsrail gizlice Türkiye üzerinden Kürt petrolünü satın alıyor.” açıklamasında bulunmuştu.
Madani’nin çarpıcı beyanlarını ne Telaviv ne de Ankara tekzip etmişti.
“GEMİLER KILIK DEĞİŞTİRİYOR” İDDİASI
Madani, 2017 yılı kasım ayında, “Bayanlar baylar, kayıp olan Kriti Diamond’u, yani takma adıyla çalışan Kiton’u size sunmaktan gurur duyuyoruz.” ifadelerini kullanmıştı.
Bu tweetten 4 gün sonra Tanker Trackers’ın paylaştığı tweette uydu görüntüleri eşliğinde şunlar kaydedilmişti: “Marika/ Kriti Diamond, Aşkelon’a petrolü tahliye ettikten sonra ‘Kiton’ olarak kılık değiştirmeyi unuttu.”
Tanker Trackers ham petrol tankeri olan Mabrouk’un, Ceyhan’dan ayrıldığını, İsrail kıyılarına yakın bilinmeyen, kayıtsız bir kimlik olan “Maro” ismiyle kaybolduğunu ve daha sonra “Mabrouk” kimliğiyle tekrar ortaya çıktığını da tespit etti.
Irak Petrol Bakanlığı 16 Kasım 2018 tarihi itibarıyla hatta petrol sevkiyatının yeniden başladığını açıklamıştı.
Uluslararası piyasada “Kürt petrolü” diye nitelenen Kuzey Irak petrolünün yeniden Ceyhan’a akması dikkatleri ithalatçı ülkelere çevirdi.
Tanker Trackers, “Kriti Diamond” isminde bir tankerin aniden İsrail’de yeni bir kimlikle (Kiton) petrolü teslim ettiğini, daha sonra Türkiye’ye dönmeden önce orijinal kimliği Kriti Diamond’a döndüğünü belirtimişti.
Kuzey Irak’ta çıkarılan petrolün tamamına yakını iki boru hattı ile Ceyhan terminaline pompalanıyor. (Kaynak: Enerji Bakanlığı)
KERKÜK’TEN GÜNDE 60 BİN VARİL GELİYOR
BOLD’un sorularını cevaplandıran eski bir BOTAŞ yöneticisi Kerkük’ten Ceyhan’a günde ortalama petrol sevkiyatının 50 ila 60 bin varil arasında değiştiğini kaydetti.
2017 yılı kasım ayında Ankara ve Bağdat’ın eş zamanlı müeyyide kararına kadar petrol sevkiyatı günlük 300 bin varile kadar yükselmişti.
Kerkük petrolü için yasakların tamamen kalktığı tarih ile ABD’nin İran’a yönelik yeni müeyyide paketini uygulamaya başladığı tarih arasında birkaç gün var.
ABD Başkanı Donald Trump’ın Tahran’a karşı imzaladığı müeyyide paketi 7 Kasım 2018’de resmen yürürlüğe girmişti.
13 Eylül 2018’de Ankara’ya ziyarette bulunan Kazakistan Cumhurbaşkanı Nursultan Nazarbayev (ortada), Türkiye’de petrol ithalatına yetkili iki şirketten biri (diğeri Star Rafineri) olan TÜPRAŞ’ın Yönetim Kurulu Başkanvekili Ali Koç (soldan 3’üncü) ve beraberindeki heyeti kabul etmişti.
İRAN PETROLÜNÜN YERİNİ KUZEY IRAK VE KAZAKİSTAN PETROLÜ MÜ ALIYOR?
İşletme hakkı 2005 yılında 4,5 milyar dolara Koç Holding’e devredilen Türkiye Petrol Rafinerileri AŞ (TÜPRAŞ) 1,5 milyar doları bulan dizel imalat tesisi yatırımında ucuz İran petrolünü esas almıştı.
İran petrolü muadillerine göre kalitesi (gravite) düşük olmakla birlikte yüzde 40 civarında daha ucuz olduğu için TÜPRAŞ tarafından tercih ediliyordu.
BOLD’a konuşan bir başka kaynak, “Türkiye, ABD’ye İran petrolü yerine Kuzey Irak petrolünü ikame etme sözü verdi. Kademeli bir geçiş olacaktı. Ancak çok hızlı değişti ithalat tablosu. Kasım ayı ithalat rakamlarına bakılırsa ne demek istediğim daha iyi anlaşılacaktır.” dedi.
Enerji Piyasası Düzenleme Kurumu’nun (EPDK) verilerine göre 2018’in ekim ve kasım aylarında petrol ithalat tablosu “siyah-beyaz” denilebilecek kadar birbirinden farklı.
BOLD’a konuşan bir başka kaynak, “Türkiye, ABD’ye İran petrolü yerine Kuzey Irak petrolünü ikame etme sözü verdi. Kademeli bir geçiş olacaktı. Ancak çok hızlı değişti ithalat tablosu. Kasım ayı ithalat rakamlarına bakılırsa ne demek istediğim daha iyi anlaşılacaktır.” dedi.
Enerji Piyasası Düzenleme Kurumu’nun (EPDK) verilerine göre 2018’in ekim ve kasım aylarında petrol ithalat tablosu “siyah-beyaz” denilebilecek kadar birbirinden farklı.
İran, 2018 yılı ekim ayında Türkiye’nin ham petrol tedarik ettiği ülkeler arasında 3’üncü sıradaydı.
2018 yılı kasım ayında petrol ithal edilen ülkeler arasında İran yer almadı.
KASIMDA İRAN SIFIRLANDI
2018 yılı ekim ayında İran, Türkiye’nin petrol ithalatında Rusya’nın ve Irak’ın hemen akabinde 772 bin 436 ton ham petrol ile 3’üncü sırada yer aldı. Kasım ayında ise İran’dan ham petrol ithalatı sıfırlandı.
ABD’nin İran müeyyidelerinden 6 aylığına muaf tuttuğu 8 ülkeden biri olmasını rağmen Türkiye’nin doğu komşusundan petrol ithalatı kasımda bıçak gibi kesildi.
Aynı dönemde İran’ın Türkiye’nin toplam petrol ithalatında yüzde 16’yı bulan payının Rusya, Irak, Hindistan, Kazakistan, Kuveyt, İtalya, Nijerya, Suudi Arabistan, Nijerya ve İsrail gibi ülkeler arasında taksim edildiği görülüyor.
Rusya Bilimler Akademisi Şarkiyat Enstitüsü Arap ve İslam Araştırmaları Merkezi’nden Boris Dolgov, 20 Kasım 2018’de Sputnik’e verdiği mülakatta, Türkiye ile IKBY arasındaki siyasi ve ticari münasebetlerin bağımsızlık referandumu öncesinde olduğu gibi devam ettiğinin altını çizmişti.
