Türkiye, üniversite mezunları arasındaki işsizlik oranının genel işsizlikten daha yüksek olduğu Avrupa’daki tek ülke konumunda. OECD’nin Türkiye Masası, üniversite sektörünün hızlı genişlemesinin kaliteyi aşındırdığını belirtiyor.
Eğitim, iş gücü piyasasında önemli bir rol oynuyor. AB İstatistik Ofisi Eurostat’a göre, eğitim düzeyinin yükselmesi genellikle daha yüksek istihdam oranları ve yaşam boyu daha fazla kazançla ilişkilendiriliyor.
Buna rağmen, birçok yeni mezun için iş bulmak zaman alabiliyor. Rekabet çok yoğun. Örneğin İngiltere’de, Öğrenci İşverenleri Enstitüsü’nün (ISE) verilerine göre, 2024’te işverenler yaklaşık 17 bin mezuniyet sonrası pozisyon için 1,2 milyonun üzerinde başvuru aldı. Bu da her bir pozisyon için ortalama 140 başvuru anlamına geliyor.
Bu oran, ISE’nin 1991’de veri toplamaya başlamasından bu yana görülen en yüksek rekabet seviyesine işaret ediyor.
Peki Avrupa genelinde üniversiteyi yeni bitirmiş mezunların istihdam düzeyleri nasıl? İş gücü piyasasına adım atan gençler için en iyi iş olanaklarını hangi ülkeler sunuyor?
Euronews Türkçe’den Servet Yanatma’nın haberine göre, Türkiye, üniversiteden yeni mezunların toplam istihdamında 33 ülke içinde yüzde 63,5 ile en düşük orana sahip. Ayrıca Türkiye, 2025’in ikinci çeyreğinde sahip olduğu yüzde 25,8 ile Avrupa’nın en yüksek atıl iş gücü kapasitesini barındırıyor.
Türkiye, üniversite mezunları arasındaki işsizlik oranının genel işsizlikten daha yüksek olduğu Avrupa’daki tek ülke konumunda.
OECD’nin Türkiye Masası, üniversite sektörünün hızlı genişlemesinin kaliteyi aşındırdığını; düşük STEM mezun oranı ve beceri uyumsuzluğunun öğrencilerin iş gücü piyasasından elde ettiği getirileri zayıflattığını belirtiyor.
STEM (Science, Technology, Engineering, Mathematics) yani bilim, teknoloji, mühendislik ve matematik alanlarından mezun olanların payı olarak biliniyor.
Türkiye, cinsiyet farkında da olumsuz ayrışıyor: erkek yeni mezunların istihdamı yüzde 74,2, kadınların yüzde 55,2; fark 19 yüzde puanı. Son üç yılda mezun olan Türk kadınlarının yüzde 44,8’i istihdamda değil.
Eurostat’a göre, AB’de yükseköğrenimden yeni mezun olanların (20-34 yaş arası, son üç yıl içinde eğitimini tamamlamış ve eğitimine devam etmeyenler) 2024 yılı itibarıyla ortalama yüzde 84,9’u istihdam edilmiş durumda.
Veri seti detaylı bir zaman kırılımı sunmuyor. Ancak “üç yıl veya daha az” ve “mezuniyetten sonra bir ila üç yıl” kategorileri bulunuyor ve bunlar grafikte birlikte gösteriliyor.
Yükseköğrenim, ISCED sınıflandırmasının 5–8. seviyeleri olarak tanımlanıyor. Buna kısa döngülü yükseköğrenim programları ile lisans, yüksek lisans ve doktora dereceleri dâhil. Bu seviyeler topluca yükseköğrenim veya üniversite eğitimi olarak biliniyor.
Avrupa’da üniversiteden yeni mezun olanların istihdam oranı büyük farklılıklar gösteriyor: 33 ülke arasında yüzde 93,7 ile Bulgaristan en yüksek orana ulaşıyor. AB üye ülkeleri arasında ise en düşük oran yüzde 72,7 ile Yunanistan’da kaydedildi.
Türkiye’de üniversite-iş gücü piyasası uyumsuzluğu
OECD’nin Türkiye Masası, “Üniversite sektörünün hızla genişlemesi, yükseköğrenim programlarının kalitesini korumayı zorlaştırdı ve öğrencilerin iş gücü piyasasından elde ettiği getirilerin düşüşünü daha da kötüleştirdi,” dedi.
Türkiye’de STEM (bilim, teknoloji, mühendislik ve matematik) alanlarında mezun oranının görece düşük olduğuna dikkat çeken OECD, “İş gücü piyasasının talep ettiği beceriler ile öğrencilerin üniversitelerde edindiği beceriler arasında büyük bir uçurum olduğu görülüyor,” değerlendirmesinde bulundu.
Türkiye, üniversite mezunları arasındaki işsizlik oranının genel nüfustaki işsizlik oranından daha yüksek olduğu Avrupa’daki tek ülke konumunda.
Bulgaristan istisna olarak öne çıksa da, Güney ve Güneydoğu Avrupa genel olarak geride kalırken, Kuzey ve Orta Avrupa ülkeleri çok daha yüksek istihdam oranları sergiliyor.
Sekiz ülkede, üniversiteden yeni mezun olanların istihdam oranı yüzde 90’ın üzerine çıkıyor.
Bulgaristan’ın yanı sıra bu ülkeler arasında Estonya (yüzde 93,6), Hollanda (yüzde 92,7), Norveç (yüzde 92,3), İzlanda (yüzde 92,0), Almanya (yüzde 91,9) ile Macaristan ve Polonya (her ikisi de yüzde 90,5) yer alıyor.
İtalya ve Fransa’da istihdam yüzde 80’in altında
Ölçeğin diğer ucunda, Türkiye dışında altı ülkede istihdam oranı yüzde 80’in altında: Bosna-Hersek (yüzde 72,1), Yunanistan (yüzde 72,7), İtalya (yüzde 74,3), Sırbistan (yüzde 76,3) ve Fransa (yüzde 79,9).
Bu da üniversiteden yeni mezun olan her beş kişiden birinden fazlasının istihdamda olmadığı anlamına geliyor.
Ancak bu durum, mutlaka resmi olarak işsiz olduklarını göstermiyor.
Bazıları iş gücü piyasasındaki atıl kapasiteye veya gizli işsizliğe dâhil olabilir; yani çalışmaya hazırdırlar fakat aktif olarak iş aramıyor ya da eksik istihdam ediliyor olabilirler.
Almanya en iyi ekonomiler arasında en iyisi
AB’nin dört büyük ekonomisi arasında İtalya ve Fransa öne çıkıyor; üniversiteden yeni mezun olanların beşte birinden fazlası istihdamda yer almıyor.
İspanya biraz daha iyi bir performans sergiliyor; istihdam oranı yüzde 82 olsa da Fransa’nın seviyesine oldukça yakın.
Almanya ise mezuniyetten sonraki ilk üç yıl içinde yüzde 91,9 ile en yüksek istihdam oranını kaydediyor.
İngiltere’ye ait veriler Eurostat’ta bulunmuyor. Ancak HESA’ya göre, 2022/23 mezunları arasında katılımcıların yüzde 82’si mezuniyetten yaklaşık 15 ay sonra istihdamda ya da ücretsiz işte yer alıyor. Bu nedenle veriler Eurostat rakamlarıyla doğrudan karşılaştırılabilir değil.
Erkeklerin mezuniyet sonrası iş bulma olasılığı hâlâ daha yüksek
AB genelinde, üniversiteden yeni mezun olanlar arasında erkeklerin istihdam oranı genellikle kadınlardan daha yüksek: erkeklerde yüzde 86, kadınlarda yüzde 84. Ancak 33 ülke arasında sekizinde kadınların istihdam oranı erkeklerden daha yüksek.
Kadınlar lehine en büyük fark Yunanistan’da görülüyor; kadınların istihdam oranı yüzde 75,9 iken erkeklerde bu oran yüzde 68,5 — aradaki fark 7,4 yüzde puanı. Bunu Hırvatistan (5,9 puan) ve İspanya (4,2 puan) izliyor.
Türkiye ve Yunanistan: Zıt yönlerdeki komşular
Yunanistan’ın aksine, Türkiye erkekler lehine en büyük cinsiyet farkını kaydediyor. Erkeklerin istihdam oranı yüzde 74,2 iken kadınlarda bu oran yüzde 55,2 — yani 19 yüzde puanı fark var.
Türkiye’yi benzer şekilde yüksek cinsiyet farklarıyla Slovenya (17,3 puan), Letonya (14,8 puan) ile İzlanda ve Sırbistan (her ikisi de 10,1 puan) izliyor.
Komşu iki ülke, Türkiye ve Yunanistan, böylece yelpazenin zıt uçlarında yer alıyor; üniversite mezunu kadınların istihdamında cinsiyet eşitliği söz konusu olduğunda çok farklı yönlere ilerliyorlar.
Türkiye aynı zamanda üniversiteden yeni mezun olan kadınlar açısından yüzde 55,2 ile en düşük istihdam oranına sahip ülke. Son üç yıl içinde de üniversiteyi bitiren Türk kadınlarının neredeyse yarısı (yüzde 44,8) istihdamda değil.
Buna karşılık, Norveç en yüksek orana sahip; üniversiteden yeni mezun olanların yüzde 93,3’ü istihdam edilmiş durumda.
AB genelinde yükseköğrenim görmüş bireyler, ortalama olarak orta düzeyde eğitimi olanlardan yüzde 38, düşük düzeyde eğitimi olanlardan ise yüzde 68 daha fazla kazanıyor.
KAYNAK: EURONEWS TÜRKÇE – SERVET YANATMA
