“Türk Amerikan ilişkilerinde uzun süredir var olan gerginlik krize dönüştü.”
TR724 Yazarlarından Gazeteci-Yazar Adem Yavuz Arslan’ın analizi şöyle;
Türkiye’nin Rusya’dan S-400 hava savunma sistemi almaya başlamasından sonra zirveye çıkan krizde Washington ilk adımı attı ve Türkiye’yi F-35 savaş uçakları projesinden çıkardı. Önceki gün, Başkan Trump kabine toplantısı öncesinde ‘daha yumuşak’ açıklamalar yapsa da çarşamba günü hem Beyaz Saray’dan hem de Pentagon’dan net ve sert açıklamalar geldi. Beyaz Saray “Ne yazık ki Türkiye’nin Rusya’dan S-400 hava savunma sistemi alma kararı Türkiye’nin F-35 programına katılımını imkansız hale getirmektedir” ifadesini kullandı.
Bir kaç saat sonra ise daha önce iki kez ertelenen Pentagon açıklaması geldi. Pentagon yöneticileri David Trachtenberg ve savunma projelerinden sorumlu müsteşar Ellen Lord düzenlediği basın toplantısı ile Türkiye’nin F-35 projesinden çıkarılma sürecinin başlatıldığını duyurdu. Beyaz Saray açıklamasında olduğu gibi Pentagon açıklamasında da Türkiye’ye hava savunma sistemi ihtiyacını karşılaması için Trump yönetimi tarafından pek çok kez alternatifler sunulduğu ancak Türkiye’nin Rus yapımı S-400 hava savunma sisteminde ısrarcı olduğunun altı çizildi.
Hem Beyaz Saray hem de Pentagon’dan yapılan açıklamalarda alınan kararın sürpriz olmadığına dair vurgulamalar dikkat çekti. Pentagon yetkilileri “alterantif bir yol bulmak için çabaladık ancak bu aşama gelmesinden üzüntü duyduk. Kaçınmak için çok çaba sarf ettiğimiz bir karardı. Ancak bu karar sürpriz değil. Daha önce farklı düzeylerde S400 ve F-35’lere aynı anda Türkiye’nin sahip olamayacağını dile getirmiştik” dedi.
Peki bu karar ne anlama geliyor ve bundan sonra ne olacak?
HEM EKONOMİK HEM STRATEJİK KAYIP
Öncelikle şunun altını çizmek gerekiyor. Pentagon açıklamasında vurgulandığı gibi karar bir ortak iradeyi yansıtıyor. Yani Trump kamuoyuna daha yumuşak mesajlar verse de ilk kez Washington bu konuda sözbirliği ediyor. Bilindiği gibi ABD’nin kendi gündemlerinde de Trump ile Kongre arasında derin görüş ayrılıkları var. Ancak S-400 ve CAATSA yasasında bir mutabakat var. Daha önce TR724.COM yazılarımda anlatmıştım; S-400 konusunda ABD cephesinde bir kafa karışıklığı yok. Olay sadece Türkiye’nin tercihi ötesinde ABD’nin kendi güvenliği açısından risk olarak görülüyor
Nitekim ilk adım resmen atıldı. Herşeyden önce Türkiye’nin F-35 programından çıkarılması Türkiye için hem stratejik hem de ekonomik olarak büyük bir kayıp. Çünkü Türkiye aynı zamanda projenin ortaklarındandı. Pentagon yetkilileri de bu noktaya dikkat çektiler. İlk etapta Türkiye’nin kaybedeceği paranın 9 milyar doları bulacağı belirtiliyor. Dolaylı kayıplarla birlikte bu rakamın daha da yükselmesi kaçınılmaz. Ayrıca halen ABD’de olan Türk pilotlar ay sonu itibariyle bu ülkeden ayrılacaklar ve artık Türkiye’nin F-35 programıyla bağlantısı kalmayacak. Askeri uzmanlar bunun stratejik olarak çok büyük bir kayıp olduğunu, CAATSA yasalarının da uygulamaya geçmesiyle birlikte Türkiye’nin yazılım ve donanım eksikliğinin zirveye çıkacağı görüşünde. Türkiye’nin mevcut F-16 savaş uçaklarının uçuş ömrünü tamamlamak üzere olduğu gerçeği göz önüne alındığında F-35’ten çıkarılmanın Türkiye’ye neden olacağı yük hesaplanamıyor bile.
CAATSA YAPTIRIMLARI YOLDA
Türkiye’nin S-400 alması nedeniyle yaşanan krizde Türk ekonomisine büyük darbe vuracak olan CAATSA yaptırımları ise yolda. Ancak bu arada önemli bir detayı hatırlamak gerekir. F-35 uçakları projesinden Türkiye’nin çıkarılması projesinde söz sahibi Pentagon ancak CAATSA’da son sözü Dışişleri ve Beyaz Saray söyleyecek. Hatırlanacağı gibi CAATSA olarak bilinen yaptırım yasası ABD Kongresi’nden geçti F-35 uçaklarının satışının durdurulması bu yaptırımların ilk ayağıydı. CAATSA uygulamaya geçince neler olacağını http://www.tr724.com/paraniz-pul-sifirlayamadiginiz-dolariniz-cop-olacak/ başlıklı yazımda anlatmıştım. Yasa ABD Başkanı Trump’a 12 yaptırımdan en az 5’ini uygulama zorunluluğu getiriyor. Ancak söz konusu yaptırımların en hafif beşi uygulansa bile Türk ekonomisine büyük zarar vereceği tartışmasız.
ABD KÖPRÜLERİ YIKMADAN SÜRECİ YÖNETME AMACINDA
Her ne kadar Türkiye F-35 programından çıkarılsa da Washington’daki politika yapıcılar Türkiye’nin stratejik önemini hatırlatıp açık kapı bırakmaya çalışıyorlar. Bu noktada Türkiye tarafından gelecek adımlara göre CAATSA yaptırımlarını zamana yaymak gibi alternatif politikalar da var. Nitekim yasada ABD Başkanı Trump’a ‘ulusal çıkarlar’ gerekçesiyle yaptırımları 180 gün erteleme yetkisi tanınıyor. Türkiye tarafının da S-400 sistemlerinin tamamlanmasının önümüzdeki yıl sonunu bulabileceği yönündeki açıklamaları Washington’da zaman kazanma çabası olarak yorumlanıyor. Ayrıca hem Beyaz Saray hem de Pentagon’dan yapılan açıklamalarda yer alan “Türkiye ile ilişkiler çok katmanlı, F-35 odaklı değil” ifadesi ABD’nin S-400 yüzünden Türkiye’yi tümden kaybetmeme düşüncesini yansıtıyor. Washington’daki uzmanlara göre ABD bu hafta içinde CAATSA yaptırımları konusunda da adımlar atacak.
Kaynak: TR724
