Hizmet Hareketi’nin maruz bırakıldığı insan hakları ihlalleri ve diğer hukuksuzluklarla mücadele etmek üzere kurulan London Advocacy öncülüğünde yeni bir rapor hazırladı.
‘TOPLAM GASP EN AZ 32 MİLYAR DOLAR’
Rapora göre, hukuka aykırı olarak müsadere edilen ya da el konulan mülkiyet haklarının değeri en az 32 milyar dolar olarak hesaplandı. Dünyanın önde gelen insan hakları savunucularından ve Rusya tarafından hukuka aykırı olarak el konulan varlıklarla ilgili hukuki mücadelesi ile bilinen Bill Browder raporu şöyle duyurdu:
“Bu rapor, Erdoğan’ın Putin ile aynı şeyi yaptığını ortaya koyuyor. Kendisiyle aynı fikirde olmayan herkesi hapse atmanın yanı sıra, “mülk saldırıları” ile tüm mallarına el koyuyor. Bu rapor, Türkiye’de 32.2 milyar dolarlık yasadışı el konulmuş mülkü kataloglaştırmış.”
‘The Erosion of Property Rights in Turkey’ isimli raporun başlıklar şöyle:
1. Türkiye’de Devlet’in mülkiyet hakkına müdahalesinden kaynaklanan hukuki ihtilaflar yeni bir sorun değil. 1959-2018 arasında AİHM’nin Türkiye aleyhine verdiği ihlal kararlarının %21’i (660 /3128 karar) mülkiyet hakki ihlallerinden kaynaklanmaktadır. Yine Anayasa Mahkemesi tarafından verilen hak ihlali kararlarının %31’i (2454/8036) mülkiyet hakki ihlallerinden kaynaklanmıştır.
2. DERNEKLER: OHAL KHK’ları ile 1,419 dernek temelli olarak kapatılmış ve
malvarlıkları hazineye devir edilmiştir. TBMM’nin 15 Temmuz Darbe
Girişimi raporuna göre bu derneklerden 1,326 tanesinin 69,926 üyesi, 81
otomobili ve 178 taşınmazı bulunmakta idi. Hazineye devir edilen bu
varlıkların değerine dair bir rapor ve bilgiye ulaşılamamıştır.
3. VAKIFLAR: OHAL KHK’ları ile 145 vakıf temelli olarak kapatılmış ve
malvarlıkları Vakıflar Genel Müdürlüğü’ne (VGM) devir edilmiştir.
TBMM’nin 15 Temmuz Darbe Girişimi raporuna göre bu vakıflara ait 2,214
taşınmaz VGM’ne devir edilmiştir. Ayni rapora göre, bu vakıflardan 123
tanesi 1,531 taşınmaz olmaz üzere 2,3 Milyar TL’lik (826 milyon USD,
23/07/2016 tarihi itibariyle) varlığa sahipti.
4. NAKİT VARLIKLAR: Dönemin Maliye Bakanı, Naci Ağbal’ın 2016 yılı Mayıs
ayında yaptığı açıklamaya göre OHAL KHK’ları kapatılan tüzel kişilerin
elinde bulunan 472 milyon TL (USD163.5 milyon, 23/07/2016 tarihi
itibariyle) tutarındaki nakit para ve kambiyo senetleri Hazine’ye devir
edilmiştir.
5. TBMM’nin 15 Temmuz Darbe Girişimi raporuna göre 213,696 taşınmazın
tapu kayıtlarına İdare ve Yargı makamlarının talebi ile tedbir
konulmuştur.
6. ÖZEL OKULLAR: OHAL KHK’ları ile (400,000 öğrenci kapasiteli) 138,000
öğrencinin eğitim görmekte olduğu 1,060 okul temelli olarak kapatılmış ve
malvarlıkları Hazine’ye devir edilmiştir. Kamu İhale Kurumu ilanlarına göre
24 derslikli bir okulun yapımı ortalama 7.5 milyon TL’ye ihale edilmektedir.
Bu veriden hareketle, kapatılan okulların değeri 7.95 Milyar TL (2.76 milyar
USD, 23/07/2016 tarihi itibariyle) olarak tahmin edilebilecektir.
7. ÖGRENCİ YURTLARI: TBMM’nin 15 Temmuz Darbe Girişimi raporuna göre
OHAL KHK’ları ile 86,397 öğrenci kapasiteli 841 yurt kapatılmış ve
malvarlıkları Hazine’ye devir edilmiştir. Kamu İhale Kurumu ilanlarına göre
1,000 öğrenci kapasiteli bir yurdun yapımı asgari 27 milyon TL’ye ihale
edilmektedir. Bu veriden hareketle, kapatılan yurtların değeri 2.3 Milyar
TL (806 milyon USD, 23/07/2016 tarihi itibariyle) olarak tahmin
edilebilecektir.
8. MEDYA KURULUŞLARI: OHAL KHK’ları 34 televizyon, 38 radyo, 73 gazete
ve dergi, ve 6 haber ajansı olmak üzere 151 medya kurulusu kapatılmış ve
malvarlıkları Hazine’ye devir edilmiştir. Kapatılan medya kuruluşlarından
iki televizyon, 2 gazete, 1 radyodan oluşan İpek Medya Grubu’nun değeri
Aralık 2015 itibariyle 250 milyon USD olarak hesaplanmıştır. 3 gazete, 1
haber sitesi, 2 TV kanalı ve 1 haber ajansından oluşan Doğan Medya’nın
2018 Mart ayında 1.1 milyar dolara satıldığı göz önüne alındığında
kapatılmış olan 151 medya kuruluşunun değerinin 1 milyar dolardan az
olamayacağı değerlendirilmektedir.
9. HASTANE VE SAĞLIK KURULUŞLARI: 667 ve 689 sayılı KHK’lar ile 47
hastane, sağlık merkezi, poliklinik kapatılmış ve malvarlıkları Hazine’ye
devir edilmiştir. Bu sağlık kurumlarından dokuz tanesinin yatak kapasitesi
2,052’dir. İş ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı’nın 2016 yılı açıklamasına göre bu
kurumlardan 21 tanesinin yıllık cirosu 400 milyon TL’dir. Kapatılan 47 sağlık
kurumunun değeri 1.29 milyar dolar olarak değerlendirilmiştir.
10.ÖZEL ŞİRKETLER: Gümrük ve Ticaret Bakanlığı’nın TBMM’ye gönderdiği
bilgi notuna göre TMSF’ye devir edilen 998 şirketin yanısıra 1,075 şirket
tamamen kapatılarak ticaret sicilinden terkin edilmiş ve malvarlıkları
Hazine’ye devir edilmiştir
11.TMSF’ye devir edilen şirketlerin değeri 58.94 milyar TL (20.4 milyar USD,
23/07/2016 tarihi itibariyle) olarak açıklanırken kapatılıp malvarlıkları
Hazine’ye devir edilen 1,075 şirketin değerine dair bir rapor ve bilgi
bulunmamaktadır.
12.MÜSADERE EDİLEN BİNALAR: Vakıflar Genel Müdürlüğü’ne devir edilen
2,214 taşınmazın yanısıra (Maliye Bakanı, Naci Ağbal’ın açıklamasına göre)
4,351 taşınmaz da Hazine’ye devir edilmiş olup bunlardan 3,361 tanesi
binadır. Bu binalar, ayni açıklamaya göre, 7.2 milyon m2 kapalı alana
sahiptir. Çevre ve Şehircilik Bakanlığı’nın asgari maliyet sirküleri (IV. A, B,
C, 915 TL /m2) dikkate alındığında bu binaların inşaat maliyeti 6.73 milyar
TL (2.23 milyar Dolar, 23/07/2016 tarihi itibariyle) olarak tahmin
edilebilecektir.
13.ÜNİVERSİTELER: OHAL KHK’ları 15 üniversite ve onlara ait 7 hastane
kapatılmış ve malvarlıkları Hazine’ye devir edilmiştir.
14.Kapatılma günü itibariyle, 64,533 öğrencisi olan ve 2,808 akademisyenin
çalıştığı üniversitelerin değeri hakkında bir rapor bulunmamaktadır. Bu üniversitelerden sekizinin (Turgut Ozal, Fatih, Zirve, Mevlana, Melikşah, Gediz, Süleyman Şah ve İpek Üniversitesi) değerinin 23/07/2016 tarihi itibariyle asgari 1.5 milyar USD olduğu değerlendirilmiştir.
15.Raporda OHAL KHK’ları ve Terörle Mücadele kanunları kullanılarak el
konulan mal varlıklarının değerinin OHAL ilan edildiği 23/07/2016 itibariyle
en az 32.24 Milyar USD olduğu ifade edilmiştir.
16.Rapor, ayrıca adil yargılama prensiplerine uygun bir yargılama olmaksızın
ve tazminat ödenmeksizin gerçekleştirilen bu el koyma işlemlerinin niteliği
itibariyle müsadere olduğu ve bu işlemlerin
a) Uluslararası Teamül Hukuku, BM İnsan Hakları Evrensel Bildirgesi (md.
17) BM Medeni ve Siyasal Haklara İlişkin Sözleme (md.4), AIHS (md. 15),AIHS 1. Ek Protokol,b) Anayasa, (md. 13-35-38-46-47), Türk Ceza Kanunu (md. 54), OHAL
Kanunu ve Anayasa Mahkemesi içtihatlarına aykırı olduğunu
açıklamaktadır.
