Yeni veriler 2024’ün kayıtlara geçen en sıcak yıl olduğunu gösterirken, daha önce alınan kararların aksine dünya 1,5C’den daha fazla ısınmaya yaklaştı.
200’den fazla ülke, iklim değişikliğinin en zararlı etkilerinden kaçınmak için uzun vadeli sıcaklık artışlarını bu seviyenin altında tutmak için çalışacaklarını kabul etmişti.
Peki küresel ısınmayı 1,5C’de tutmak neden önemli?
Bilim insanları, her 0,1C’lik sıcaklık artışının gezegen için daha uzun süreli sıcak hava dalgaları, daha yoğun fırtınalar ve orman yangınları gibi daha büyük riskleri beraberinde getirdiğini söylüyor.
Dünya 2C’lik sıcaklık artışına yaklaştıkça etkilerin çok daha aşırı düzeylerde seyredeceğine dair güçlü bilimsel kanıtlar var. Bu nedenle de 1.5C hedefi kabul edildi.
Bilim tamamen kesin sonuçlar vermese de, 1,5C küresel ısınmaya karşı 2C’lik küresel ısınmanın sonuçları çok vahim olabilir:
- Aşırı sıcak günler orta enlemlerde (kutuplar ve tropik bölgeler dışındaki bölgeler) ortalama 4C daha sıcak olurken, 1.5C’de 3C daha sıcak olacak.
- Deniz seviyesindeki yükselme 1,5C’ye göre 0,1 m daha yüksek olacak; yaklaşık 10 milyon insan daha sık sel baskınlarına maruz kalacak.
- Mercan resiflerinin %99’undan fazlası kaybolacak. Bu oran 1,5C’de yüzde 70 ile yüzde 90 arasında.
Paris Anlaşması nedir?
2015 yılında dünya liderleri, küresel sıcaklıkların “sanayi öncesi” seviyeler olarak bilinen 19. Yüzyılın sonlarındaki seviyelerin 1,5C üzerine çıkmasını önlemeye çalışacakları yönünde taahhütte bulundu.
Neredeyse tüm dünya ülkeleri küresel ısınmaya neden olan sera gazı emisyonlarını azaltmayı kabul etti.
12 Aralık 2015’te Fransa’nın başkenti Paris’te 194 taraf (193 ülke ve AB) tarafından kabul edilen Paris Anlaşması, 4 Kasım 2016 tarihinde yürürlüğe girdi.
Paris Anlaşması ne diyor?
Anlaşmada bazı taahhütler sıralanıyor:
- Küresel sıcaklık artışlarının 1,5C ile sınırlandırılması ve sanayi öncesi dönemde kaydedilen 2C’nin “oldukça altında” tutulması için “çabaların sürdürülmesi”
- Bu yüzyılın ikinci yarısında, insanların atmosfere saldıkları sera gazları ile aktif olarak uzaklaştıkları gazlar arasında net sıfır olarak bilinen bir dengeye ulaşmak
- Her ülkenin kendi emisyon azaltma hedeflerini belirlemesi ve bu hedeflerin her beş yılda bir gözden geçirilerek yükseltilmesi
- Zengin ülkelerin, iklim değişikliğine uyum sağlamak ve yenilenebilir enerjiye geçmek için iklim finansmanı olarak bilinen fonları sağlayarak yoksul ülkelere yardım etmesi
1.5C hedefinin genellikle tek bir yıldan ziyade 20 yıllık ortalamayı ifade ettiği kabul ediliyor.
Dolayısıyla, 2024 yılı sanayi öncesi döneme göre 1,5C’den fazla daha sıcak olsa da, bu Paris Anlaşması eşiğinin henüz aşıldığı anlamına gelmiyor.
Paris Anlaşması’ndan bu yana ülkeler ne yaptı?
Dünya liderleri her yıl COP olarak bilinen uluslararası zirvelerde iklim taahhütlerini görüşmek üzere bir araya geliyor.
2015’ten bu yana düzenlenen tüm COP’larda ülkelerin Paris’te verdikleri sözleri nasıl yerine getirdikleri takip edildi.
Anlaşma imzalandığında, hükümetler Paris hedeflerinin küresel ısınmayı 1,5C ile sınırlandırmayacağını kabul etti.
BM’ye göre mevcut iklim planları dünyanın 2100 yılına kadar yaklaşık 2,6C ile 2,8C ısınacağını öngörüyor. Ancak tüm net sıfır taahhütlerine ulaşılması halinde bu değer 1,9C’ye düşebilir, yani ülkelerin hedeflerine ulaşmak için daha fazla politika uygulamaya koymaları gerekecek.
Aralık 2023’teki COP28’de ülkeler, harekete geçmeye zorlanmasalar da ilk kez “fosil yakıtlardan uzaklaşmaya katkıda bulunmayı” kabul etti.
Ancak Kasım 2024’teki COP29’da önemli bir ilerleme kaydedilmedi.
Aralarında Kanada, Yeni Zelanda ve bazı ada devletlerinin de bulunduğu pek çok ülke, zirvede varılan anlaşmanın çok zayıf olduğunu ve önceki yıllarda verilen taahhütleri zayıflattığını söyledi.
Paris Anlaşması yoksul ülkeler için ne vadediyor?
Paris Anlaşması, dünyanın zengin ülkelerinin gelişmekte olan ülkelerin iklim değişikliğinin etkileriyle başa çıkmalarına ve daha yeşil ekonomiler inşa etmelerine yardımcı olmak için 2020 yılına kadar yılda 100 milyar dolar sağlamaları yönünde ilk kez 2009 yılında verilen bir taahhüdü yineledi.
OECD verilerine göre, 2020’de sadece 83,3 milyar dolar toplandı ve hedefe nihayet 2022 yılında ulaşıldı.
2023’te ülkeler ilk defa sadece kayıp ve zararlar için bir fon kurulması konusunda anlaşmaya vardı. Bu para, ülkelerin iklim değişikliğinin etkilerinden kurtulmalarına yardımcı olacak.
COP29’da ülkeler 2020 hedefini güncelleme konusunda anlaştı.
Zengin ülkeler 2035 yılına kadar gelişmekte olan ülkelere yılda 300 milyar dolar sağlamayı taahhüt ederken, aynı tarihe kadar özel ve kamu kaynaklarından 1,3 trilyon dolar toplanması için daha geniş bir hedef belirlendi.
Ancak daha fazlasını uman gelişmekte olan ülkeler 300 milyar dolarlık rakamı “önemsiz bir meblağ” olarak eleştirdi.
KAYNAK: BBC TÜRKÇE
