Güney Kaliforniya, kırk yılı aşkın süredir görülen en yıkıcı kış yangınlarını yaşıyor.
Bu dönemde yangınlar genellikle ortaya çıkmaz, ancak belirli faktörler bir araya gelerek hızlı ve ölümcül bir şekilde alışılmış takvimi alt üst etti.
Bu faktörlerin çoğunun ardında insan kaynaklı iklim değişikliği bulunuyor.
Bilim insanlarına göre, küresel ısınma 1970’lerden bu yana Kaliforniya’da orman yangınlarının yaktığı alanlarda yüzde 172’lik bir artışa neden oldu ve bu artışın önümüzdeki on yıllarda daha da yaygınlaşması bekleniyor.
Kaliforniya’daki kış yangınlarına ne sebep oluyor?
Aşırı hava olaylarından oluşan bir birleşim Kaliforniya’daki yangınları körükledi.
Bunlardan ilki, alevleri ve korları 100 mil/saat (161 km/saat) hızla – normalden çok daha hızlı – savuran Santa Ana rüzgarlarının aşırı kuraklıkla birleşmesi.
Buna ek olarak, sağanak yağışların tonlarca bitkiyi büyütmesi ve ardından onları kurutarak yakılması kolay yakıt haline getiren rekor düzeydeki yüksek sıcaklıklar eklendi.
Bir de, alçalan ve alışılmadık bir jet akımı ile güçlü rüzgarların çok sayıda elektrik hattını savurması mevcut.
Uzmanlar, orman yangınlarını ölümcül bir kentsel yangına dönüştüren şeyin bu tehlikeli kombinasyon olduğunu söylüyor.
‘En büyük suçlu ısınan iklim’
Colorado Üniversitesi yangın bilimcisi Jennifer Balch, dünyanın ısınmasıyla birlikte son birkaç on yılda Amerika’nın batısında “küçük, güçlü ve hızlı” yangınların arttığını belirtti.
Geçtiğimiz Ekim ayında Science dergisinde bir çalışma yayınlayan Balch, 2001 yılından bu yana 60.000 yangını inceledi ve en hızlı büyüyen yangınların 2001 yılından bu yana iki kat daha arttığını ve daha yavaş, daha büyük yangınlardan çok daha fazla tahribata yol açtığını tespit etti.
Balch Çarşamba günü yaptığı açıklamada, “Yangınlar daha da hızlandı,” dedi. “Şüphelendiğimiz en büyük suçlu, koşullar uygun olduğunda yakıtların yakılmasını kolaylaştıran ısınan bir iklim.”
Yaz yangınları genellikle daha şiddetli seyreder, ancak o kadar hızlı yanmazlar. ABD Jeoloji Araştırmaları yangın bilimcisi Jon Keeley, kış yangınlarının “çok daha yıkıcı olduğunu çünkü çok daha hızlı gerçekleştiğini” söyledi.
AccuWeather son yangınlardan kaynaklanan zararın 57 milyar dolara (yaklaşık 2 trilyon Türk Lirası) ulaşabileceğini tahmin ederken, özel şirketin baş meteoroloğu Jonathan Porter, “Yanan yapı sayısı ve ekonomik kayba bağlı olarak modern Kaliforniya tarihinin en kötü orman yangını olabilir,” dedi.
Jet akımının getirdiği rüzgarlar alevleri körükledi
Batı Bölgesel İklim Merkezi Direktörü Tim Brown, “Atmosferdeki her şeyin mükemmel bir şekilde hizalanması size bu örüntüyü ve güçlü rüzgarı veriyor,” dedi.
Uzmanlar, rüzgar hızı ile alevlerin yayılma hızının açıkça bağlantılı olduğunu vurguluyor.
Kanada’daki Thompson Rivers Üniversitesi’nden yangın bilimci Mike Flannigan, “Rüzgar hızı arttıkça etki de katlanarak artıyor,” dedi.
İtfaiyeciler alevlere 10 dakika içinde ulaşabilirse, yayılması kontrol altına alınabilir, ancak “15 dakika sonra artık çok geçtir ve alevler yok olmuştur. At ahırı terk etmiştir.”
Kaliforniya Su Kaynakları Enstitüsü’nden iklim bilimci Daniel Swain, Santa Ana rüzgarları – doğudan gelen ve dağlardan aşağı inerek hız kazanıp sahile vuran rüzgarlar – ile insan kaynaklı iklim değişikliği arasında kesin bir bağlantı olmadığını söyledi.
Ancak California Merced Üniversitesi iklim ve yangın bilimcisi John Abatzoglou, bu rüzgarlara yol açan bir durumun, jet akımının (hava sistemlerini dünya çapında hareket ettiren hava nehri) sıcaklığında büyük bir düşüş olduğunu ve bunun da ülkenin doğu üçte ikisine soğuk hava getirilmesine yardımcı olduğunu söyledi.
Diğer bilim insanları da jet akımındaki bu düşüşleri iklim değişikliğiyle ilişkilendiriyor.
Keeley, Santa Ana rüzgârlarının yılın ilerleyen dönemlerinde daha fazla görüldüğünü ve daha kurak geçen sonbahardan daha yağışlı geçen kışa doğru ilerlediğini söyledi. Normalde bu durum yangın tehditlerini azaltırdı, ancak şu an normal bir zaman değil.
‘İklim değişikliği ve kurak kışlar arasında açık bir bağlantı var’
Swain ve Abatzoglou’ya göre, atmosferik nehirlerin bölgeye büyük miktarda su bıraktığı ve çok sayıda bitkinin büyümesine neden olduğu iki sırılsıklam kıştan sonra, hızla başlayan kuraklık onları kuruttu ve adeta çıraya çevirdi.
Swain, bu “hava kırbaçlanmasının” daha sık yaşandığını söyledi.
Swain, iklim değişikliği ile yangınlara yakıt sağlayan kurak sonbahar ve kışların daha sık yaşanması arasında açık bir bağlantı olduğunu söyledi.
Abatzoglou ve diğerlerine göre, bu yıkıcı yangınlar kuru ve sıcak koşullar olmadan gerçekleşemezdi ve aşırı rüzgar hızı olmadan da alevlenemezdi.
Avrupa Orman Enstitüsü’nden yangın yönetimi uzmanı Lindon Pronto, İrlanda haber sitesi RTE’ye yaptığı açıklamada, Kaliforniya’nın ortalama sıcaklığının 1980’den bu yana yaklaşık 1°C arttığını ve yangına hassas kuru bitki örtüsüne sahip gün sayısının iki katına çıktığını söyledi.
‘Artık yangın yıllarından bahsediyoruz’
1984’ten bu yana en az 15 mil kareye (39 kilometrekare) ulaşan 423 Kaliforniya orman yangınının analizi, bunlardan sadece dördünün kış aylarında yandığını gösteriyor. Bu büyük yangınların yaklaşık üçte ikisi Haziran, Temmuz ya da Ağustos aylarında çıkmıştı.
Federal veriler, 1984’ten bu yana Kaliforniya’da herhangi bir Ocak ayında sadece altı orman yangınının 2 mil kareden (5 kilometrekare) daha fazla yandığını gösteriyor.
Bu yılki Palisades ve Eaton yangınlarına kadar, en büyük yangın 2001 yılında San Diego’nun doğusundaki dağlarda 17,1 mil kare (44,3 kilometrekare) yanan Viejas Yangını idi.
Colorado Üniversitesi’nden Balch, “Kış yangınları bir oksimoron olmalı” dedi. “Çünkü bilirsiniz, sıcaklıklar düşer ve yağış alırız. Yağış almamız gerekiyor.”
Kaliforniya Ormancılık ve Yangından Korunma Departmanı’nda (Cal Fire) tabur şefi olan David Acuna, eskiden yangın yetkililerinin yangın mevsimlerinden bahsettiğini söyledi ve ekledi: “Artık yangın yıllarından bahsediyoruz”.
