Şili’nin güneyindeki Alerce Costero Ulusal Parkı’nda bulunan “Gran Abuelo” (İspanyolca’da büyükbaba) adlı ağaç yaklaşık 5 bin 400 yaşında. Dünyanın en yaşlı ağaçlarından biri olan bu doğa harikası, şimdi tartışmalı bir yol projesiyle karşı karşıya.
Park görevlisi Anibal Barichivich’in 1972’de keşfettiği Gran Abuelo, yalnızca yaşıyla değil gövdesine kazınmış iklim verileriyle de dikkat çekiyor. Torunu Jonathan Barichivich, bugün Fransa’da bir iklim bilimci olarak çalışmalarını sürdürüyor. DW’ye verdiği demeçte, çocukluğunu geçirdiği bu ormanın bilimsel serüveninin temelini oluşturduğunu söylüyor.
“İlk adımlarımı bu ormanda attım. Dedem, bana okumadan önce bitki adlarını öğretmişti,” diyen Barichivich, bu parkın bugün yürüttüğü çalışmaları şekillendirdiğini vurguluyor.
Ağaç halkalarında binlerce yıllık iklim verisi
Gran Abuelo’nun da dahil olduğu Patagonya selvisi (Fitzroya cupressoides), iklim değişimlerineen duyarlı ağaç türlerinden biri. Gövdesindeki halkalar, her yılın sıcaklık ve yağış bilgilerini depoluyor. Araştırmacılar bu halkalarla bölgenin iklim geçmişini 5 bin 680 yıl öncesine kadar izleyebiliyor.
Şilili bilim insanı Rocio Urrutia, DW’ye yaptığı açıklamada şunları söyledi:
“Bu ağaçlar birer ansiklopedi. Her birey, türün devamı için büyük önem taşıyor.”
Ağaçların içindeki gizli karbon günlüğü
Araştırmalar yalnızca iklim verileriyle sınırlı değil. Bilim insanları, bu ormanların ne kadar karbon tuttuğunu da ölçüyor. Ağaç ne kadar hızlı büyürse, halkalar arasındaki mesafe artıyor, bu da daha fazla karbon tuttuğu anlamına geliyor.
Barichivich’e göre bu ölçümler, ormanların iklim krizine karşı direncini anlamada kilit rol oynuyor:
“Dünya genelindeki karbon emisyonlarının üçte birini ormanlar emer. Ancak iklim değiştikçe bu denge değişebilir. Ağaçların nasıl tepki verdiğini bilmek kritik.”
Yol projesiyle gelen tehdit
Koruma altındaki parkı delip geçmesi planlanan yeni otoyol, Gran Abuelo’yu ve çevresindeki eşsiz ekosistemi tehdit ediyor. Hükümet, bu yolun bölgeyi birbirine bağlayacağını ve turizmi artıracağını savunuyor.
Ancak projeye karşı çıkanlar, bu gerekçelerin inandırıcı olmadığını düşünüyor. Barichivich, zaten kullanılmakta olan başka bir yol bulunduğunu, yeni güzergâhın ise doğrudan Corral Limanı’na ulaştığını hatırlatıyor. Bu liman, Latin Amerika’nın en büyük kâğıt hamuru ihracatçılarından biri tarafından kullanılıyor.
Bilim insanları, inşa edilecek yolun yalnızca ağaç kesimiyle değil, yangın riskiyle de tehdit oluşturduğuna dikkat çekiyor. Urrutia, bölgedeki yangınların yüzde 90’ından fazlasının yolların çevresinde çıktığını belirtiyor.
Amazon’da yangınların yüzde 75’i, ABD’de ise yüzde 96’sı yolların 3-5 kilometre yakınında başlıyor. Bu küresel eğilim, Alerce ormanlarını da savunmasız bırakıyor.
“Alerce zaten tehlike altında. Büyük bir yangın, kalan nüfusu tamamen yok edebilir” diyor Urrutia.
Bilimsel tepki ve geri adım
Barichivich ve ekibi, projeye karşı yıllardır topladıkları verileri Science dergisinde yayımlanan bir mektup aracılığıyla kamuoyuna duyurdu. Urrutia’ya göre bu, yalnızca bir uyarı değil; yıllar süren saha çalışmaları ve yerel halkla kurulan bağın sonucu.
Uluslararası bilim çevrelerinden gelen destek ve yerel halkın baskısı, hükümeti projeyi şimdilik askıya almaya itti.
Barichivich’in annesi hâlâ her hafta ormana gidip veri topluyor. Yürütülen bu uzun soluklu saha çalışması, Güney Yarımküre’de türünün en kapsamlı iklim veri setine dönüşebilir.
“Annemin emeği yalnızca bir aile hikayesi değil, küresel ölçekte bilimsel bir katkıya dönüştü” diyor Barichivich.
KAYNAK: DEUTSCHE WELLE TÜRKÇE – SERDAR VARDAR
