CHP Genel Başkanı Özgür Özel’in partisinin grup toplantısında dile getirdiği nadir elementler konusunda ABD ile başlayan görüşmeler ve elementlerin önemi tartışma konusu oldu. MTA’ya göre elementler, bugünün teknolojisinin üretiminde kritik önem taşırken, cevherden ziyade işlenmiş halinin büyük katma değer ürettiği ortaya çıkıyor.
Bu bağlamda ABD’nin Türkiye’den çok ucuza alacağı elementler, ABD açısından milyarlarca dolarlık katma değer üretme potansiyeline sahip.
Türkiye, Eskişehir-Beylikova’daki nadir toprak elementleri rezervi için Amerika Birleşik Devletleri (ABD) ile iş birliği görüşmeleri yürütüyor. Bloomberg’in aktardığı bilgilere göre, taraflar arasında henüz imzalanmış bir anlaşma bulunmamakla birlikte, Beylikova sahasında çıkarılan elementlerin işlenmesi ve rafine edilmesi konusunda teknoloji ve yatırım ortaklığı seçenekleri değerlendiriliyor.
Çin’den sonra Türkiye
Halktv’nin haberine göre, Eskişehir’deki rezerv, 2022 yılında Maden Tetkik Arama (MTA) ve Eti Maden tarafından yaklaşık 694 milyon ton cevher olarak açıklanmıştı. Bu miktar, Türkiye’yi Çin’den sonra ikinci büyük nadir toprak elementi potansiyeline sahip ülke konumuna getiriyor. Saha, Neodimyum, Praseodimyum, Disprosyum, Terbiyum, Lantan, Seryum, İtriyum ve Skandiyum gibi stratejik önemdeki elementleri barındırıyor.
Uzmanlara göre bu elementler, günümüz teknolojilerinde merkezi bir role sahip.
Neodimyum ve Praseodimyum, elektrikli araç motorları ve rüzgâr türbinleri için gerekli kalıcı mıknatısların üretiminde kullanılıyor.
Bu Haberlerdeİlginizi Çekebilir
Disprosyum ve Terbiyum, yüksek sıcaklıklara dayanıklı mıknatısların üretimini mümkün kılıyor.
Lantan ve Seryum, otomotiv katalizörlerinden enerji pillerine kadar pek çok alanda kullanılırken,
İtriyum, Europyum ve Terbiyum gibi elementler LED ekranlar, lazer sistemleri ve fiber optik ağlarda değerlendiriliyor.
Skandiyum, havacılık ve uzay sanayisinde kullanılan hafif ama yüksek dayanımlı alüminyum alaşımlarında tercih ediliyor.
Bu özellikleri nedeniyle nadir toprak elementleri, elektrikli ulaşım, yenilenebilir enerji, savunma sanayii ve dijital üretim zincirlerinde temel hammadde olarak kabul ediliyor. Enerji dönüşümü sürecinde rüzgâr türbinleri, elektrikli araç motorları ve batarya teknolojileri bu elementlere doğrudan bağımlı hale geliyor.
Türkiye, 2023 yılında Beylikova’da bir pilot tesis kurarak sınırlı ölçekte rafineri çalışmalarına başlamıştı. Ancak tam ölçekli üretim için gerekli olan ayırma, saflaştırma ve rafinasyon teknolojileri henüz yerli olarak geliştirilmiş değil.
Bloomberg’in haberine göre, ABD tarafının görüşmelerde özellikle bu teknolojilerin sağlanması ve üretim zincirinin belli bölümlerinin ABD sanayisine entegre edilmesini önerdiği, Türkiye’nin ise teknoloji transferi ve yerli katma değer şartlarını gündeme getirdiği belirtiliyor.
Nadir toprak elementlerinin işlenmesi, yüksek yatırım gerektiren ve çevresel açıdan hassas süreçler içeriyor. Bu nedenle dünya üretiminin yaklaşık yüzde 90’ı halen Çin tarafından gerçekleştiriliyor. Türkiye’de ise Beylikova sahasındaki üretim sürecinin hangi modelle ilerleyeceği, “çıkarılan cevherin mi yoksa işlenmiş ürünün mü ihraç edileceği” tartışmalarıyla birlikte değerlendiriliyor.
Petrol ile kıyaslanıyor
Uzmanlar, nadir elementlerin 21. yüzyılda “petrol kadar kritik” bir stratejik kaynak haline geldiğine dikkat çekiyor. Bu elementler savunma sistemlerinden yenilenebilir enerji teknolojilerine, dijital cihazlardan uzay endüstrisine kadar birçok sektörde kullanılıyor.
Türkiye açısından bu kaynaklar hem enerji dönüşümü hem de dışa bağımlılığın azaltılması bakımından önem taşıyor. Görüşmelerin hangi çerçevede ilerleyeceği ve olası bir anlaşmanın Türkiye’deki üretim, işleme ve ihracat süreçlerine nasıl yansıyacağı ise önümüzdeki dönemde netleşecek.
Özel: Sattırmayalım
CHP Genel Başkanı Özel, partisinin bugünkü grup toplantısında toplum tarafından pek bilinmeyen bu konuya dikkat çekti. Söz konusu nadir elementlerin rezerv açıdan dünyada önde gelen ülkelerinden birisinin Türkiye olduğunu ifade eden Özel, dünya süper güçlerinin bu elementlerin peşinde olduğunu aktardı.
Özel, bu elementler ile; yeşil enerji cep telefonu, bilgisayar, tablet gibi ürünlerin üretildiğini söyledi. Teknolojinin bunlar üzerinden ilerlediğini kaydeden Özel, ABD ile Çin’in önümüzdeki yıllarda savaşacaksa bu nedenle savaşacağını ifade etti.
Bu konuda hiçbir tarafın yalanlama yapmadığını vurgulayan Özel, Türkiye’nin ABD’ye bu elementleri işleme yetkisinin verilmemesi üzerine kamuoyunun da baskı yapmasını istedi.
”Erdoğan’a mani olun”
Özel hayli kritik öneme sahip durum için vicdanı olan herkese ‘yalvarıyorum’ diyerek seslendi:
Erdoğan’a mani olun. Mani olun. Türkiye nadir elementlerle ilgili ayağa kalkmalıdır. Erdoğan kendi geleceği için bu ülkenin geleceğini satamaz. Sattırmamalıyız. AK Partililere de çağrımdır. MHP’lilere de çağrımdır. Millete şikayet ediyorum. Nadir elementler Türkiye’nin geleceğidir. Trump’a verilemez. Sahip çıkalım, sattırmayalım.
Özel’in bugünkü grup toplantısında nadir elementlerin değerine ilişkin açıklaması şu şekilde:
Hepimizin askerde tuttuğu nöbetten üstünde durduğumuz bu topraklarda bir talih kuşu var. Ama şöyle bir talih kuşu. Bu rezervin %48’i, bazıları 80 diyor ama net %48’i kesin Çin’de. Çin kendininkini harcamayıp dünyadakileri bitirmeye uğraşıyor. Trump o kadar kanın, gözyaşının arasında.
Bunlar Ukrayna, Ukrayna derken Ukrayna’ya seni kurtaracağım ama nadir elementleri bana vereceksin diyor. Bütün hesaplar bunun üzerinde dönüyor. Ve bu elementleri alınca yeşil enerji cep telefonu, bilgisayar, tablet. Yani bizim Türkiye’de üretmeyip parayla aldığımız parasını ödeyip aldığımız ne varsa bu elementler kullanılarak üretiliyor. Üretilmeye de devam edecek. Her yeni icat bunlara bağlı. Teknoloji bunlar üzerinden ilerliyor.
”Ne Amerika yalanladı ne Türkiye”
Ve şimdi dünyadaki Çin’i de, Amerika’sı da bundan 2 sene sonra hazır ediyor ya orduyu Çin’e saldırmaya. Savaşacaksa da bunun için savaşacak. Birbiriyle barışacaksa da bunun hatrına barışacak. Öyle bir noktadayız. Gitmiş kapalı kapılar altında dün benim iddialarımı Bloomberg ilan etti.
Ne Amerika yalanladı ne Türkiye. Amerikan kaynakları heptendir doğruluyor zaten. Gitmiş bunların pazarlığını etmiş. Bunların en çok olduğu yer Eskişehir’de ve batarya üretimi, akıllı telefon, lazer tribünü gibi teknolojiler için çok önemli olan Eskişehir Beylikova’daki bu madenleri Trump’a veriyor.
Karşısında meşruiyet alıyor. Bakın bu elementleri toprağın içinde karışım halinde başka cevherin içinde alacaklar. 2002 derecede birini damıtacaklar. 2005 derece sıcaklıkta birini teknoloji ellerinde orada yapacaklar. Bizden bir liraya alacaklar bunu damıtacaklar.
”Bu nadir elementleri Apple’a istiyorlar”
Mikron düzeyinde kullanacaklar. Ürettiği cep telefonunu Türkiye’ye satacaklar. Meselenin özü şu. 1 liraya aldığı şey bize 1000 liraya geri dönecek. Rakam veriyorum. Zaten bütün pazara hakim, reklam meklam olmaz. Apple var ya Apple, bu iPhone’ları yapan. Apple’ın ihracatı 391 milyar dolar. Bu nadir elementleri Apple’a istiyorlar. 391 milyar dolar.
Türkiye’nin ihracatı 262 milyar dolar. Geçen sene biri Apple bir firma cep telefonu yapıyor satıyor 391 milyar dolar. Türkiye’nin ürettiği ne varsa tarım ürününden tutun sanayi ürününe aklınıza gelebilecek fabrikalarda üretilen her şeye Manisa’daki televizyon fabrikasının 180 ülkeye sattığı televizyon, buzdolabı da bunun içinde Türkiye’de üretilen işte örneğin tok ihraç ediyorsak bu da içinde her türlü endüstriyel ürün içinde ve 262 sırf Apple 300 böyle bir farktan bahsediyoruz.
”İşleyip sana satacak”
Şimdi bu altın yumurtlayacak tavuğu bunu şimdi çıkarır Trump’a verirsen işleyecek seneye sana satacak. Eldeki bitecek 30 yıl sonra bizim torunlar ağzını açıp bakacak. Buradan bir kar yok ama Trump’ın karı çok. Burada vereceği para ne senin karnını doyurur ne bizim.
Ne cari açığı. Kaba taslak bir para veriyorlar. Ama bire 1000 kazanacak bir iş yapıyorlar. Niye? Bizde o teknoloji yok. Olacak. Bu memleket Kurtuluş Savaşı’ndan çıktığında 100 yıl önce Gazi Mustafa Kemal Cumhuriyeti kurduğunda toplu iğne de yoktu. Atın nalına çakacak çivi de yoktu.
Ama doğru dürüst namuslu çalışıldı. Gençlere güvenildi. Eğitim seferberliği yapıldı. Doğru işler yapıldı. En sonunda Türkiye uçakta üretebilen vagonda üretebilen kendine yetebilen bir ülke haline geldi kısa sırada. Bu milletin evlatları 100 yıl sonra biz bir kez daha büyük bir kalkınma hamlesini başlattığımızda bu örümcek kafa Milli Eğitim Bakanlığı’ndan kurtulup yerine dünyayı gören nasıl çalışılmasını bilen kadrolar geldiğinde ARGE’ye önem verildiğinde Türkiye bu teknolojilere kavuşacak.
Bundan 20 yıl sonra dün bir arkadaş söyledi. Maddenin ışınlanması Türkiye’den Avrupa’ya buradan bir madde filmlerde olduğu gibi ışınlanıp oluşacaksa burada da kullanılan teknoloji nadir elementler olacak. Şimdiden altın yumurtlayan tavuğu Trump’a verip iki yumurtasına razı olmak olmaz.
”Buradan yalvarıyorum”
Buradan yalvarıyorum. Ana muhalefet lideri olarak vicdanı olan herkese, aklı olan herkese bu ülkenin geleceğini kendi geleceğiyle Trump’a Trump’a yapan Erdoğan’a mani olun. Mani olun. Türkiye nadir elementlerle ilgili ayağa kalkmalıdır.
Erdoğan kendi geleceği için bu ülkenin geleceğini satamaz. Sattırmamalıyız. AK Partililere de çağrımdır. MHP’lilere de çağrımdır. Millete şikayet ediyorum. Nadir elementler Türkiye’nin geleceğidir. Trump’a verilemez. Sahip çıkalım, sattırmayalım.
