Türkiye’de mültecilerle ilgili düşmanlaştırıcı ve hak ihlali sayılabilecek haberlerde büyük artış gözleniyor. Sağlıktan eğitime sosyal haklardan barınmaya kadar pek çok sorunun “müsebbibi” mülteciler olduğu algısı haberlerde işleniyor.
Haftalık mülteci hakları odaklı medya izlemesi çalışması Medya Radar’ın raporu mültecilerle ilgili haberciliği mercek altına alıyor. Haberlerde mültecilerle ilgili yanlış ve hak ihlali sayılabilecek sayısız ifade kullanıldığı tepsit edildi. Düşmanlaştırıcı ifadelerin sıklıkla kullanıldığına vurgu yapılırken sadece bir haftada 641 ihlal yapıldığı tespiti yapıldı. Medya ve Mülteci Hakları Derneği’nin Avrupa Birliği ile ortaklaşa gerçekleştirdiği proje ile her hafta başında çıkan haberlerde mülteci algısı üzerine çalışmalar yapılacak. Şu ana kadar üç rapor yayınlandı. Rapora göre mültecilerle ilgili olumsuz algı oluşturabilecek haberlerin önemli bir kısmı internet sitelerinde yayınlanıyor. Sosyal medya hesaplarında yapılan paylaşımlarla yalan ve düşmanlaştırıcı ifadelerin yayıldığına dikkat çekildi.
Medyada mültecilerin temsilini ve hak ihlallerini izleme, bir arada yaşam için nefretsiz bir medya oluşturmak ve medyanın araçlarını kullanarak mülteci hakları savunuculuğu yapmak için başlatılan Medya Radar çalışmasının dördüncü raporunu yayınladı. 28 Aralık 2019-3 Ocak 2020 tarihleri arasında dijital medyada ‘mülteci’, ‘sığınmacı’, ‘göçmen’, ‘Suriyeli’ ve ‘Afgan’ kelimeleri ile yapılan taramalar sonucunda mülteciler hakkında hak ihlalinin olduğu 641 haber tespit edildi.
MÜLTECİLER KRİMİNALİZE EDİLİYOR
Raporda köşe yazıları ve haberlerde “Türkiye son yıllarda tarihin en büyük mülteci istilasına uğradı.” , “Evlerini topraklarını terk edip başka ülkelere sığınmak zorunda kalan mülteciler aynı zamanda sığındıkları ülkelerin de başına bela olmakta o ülkelerinde ekonomilerini ciddi biçimde olumsuz etkilemektedir.” gibi cümlelerle doğrudan nefret söylemi yapıldığı vurgulandı. Mültecilerin kriminalize edildiği vurgulandı.
Raporda son bir hafta içerisinde en çok konuşulan mülteci haberlerinin derlemesi yapıldı. Mültecilere yönelik nefret söylemi, düşmanlaştırıcı ifade, ayrımcı dil, temellendirilmemiş, doğrulanmamış ve yanlış bilgi, kriminalize eden söylem, çarpıtma, abartma, mağduriyet yineleme ve yanlış görsel kullanımı içeren haberler derlendi. Raporda özellikle bazi siyasi kimlikli milletvekillerinin mültecilerle ilgili attıkları olumsuz tweetlerin hızla düşmanlaştırma kampanyasına dönüştüğü vurgulandı.
SOSYAL MEDYA YANSIMALARI
Tüm haberlerin arasından seçilen hak ihlali içeren beş haberin söylem analizi yapılıp, nasıl mülteci hakları odaklı olması gerektiğine dair önerilerde bulunuldu. Bunlarla birlikte seçilen haberlerin sosyal medyadaki yansımaları da rapora eklendi. Hak odaklı mülteci haberciliğine örnek bir haberin incelemesini de yaparak rapora dahil ettik.
Geçtiğimiz hafta basında Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın İdlib’teki göç hareketliliği ile ilgili açıklamaları, 2019’da denizlerde artan mülteci geçişleri, Yunanistan kolluk kuvvetlerinin mültecilere yönelik şiddeti, İstanbul Valisi Ali Yerlikaya sınır dışı edilen mültecilerle ilgili açıklaması ve Muğla’da 8 mültecinin ölümü ile sonuçlanan facia ile ilgili haberler en çok yer edinen haberler olduğu tepsiti yapıldı.
SAĞLIK HAKKINDAKİ İHLALLER MÜLTECİLERE BAĞLANDI
Son olarak, 1 Ocak 2020 itibariye ile Genel Sağlık Sigortası borcu olanların ücretsiz sağlık hakkından faydalanamayacak olması ülkedeki Suriyeli mültecilerin varlığına bağlandı. Konuyla ilgili siyasilerin yaptıkları paylaşımlarda, haberlerde ve köşe yazılarında Suriyeli mültecilere yönelik düşmanlaştırıcı ifadeler kullanıldı. Yakın zamanda Geçici Koruma Yönetmeliğinde yapılan değişiklikle birlikte Suriyeli mültecilerden de sağlıkta katılım payı istenmeye başlanacağı haberlerde yer almadı.
DENİZLERDE ARTAN GEÇİŞLERİN NEDENİ SORGULANMADI
Ajanslar tarafından geçtiğimiz hafta servis edilen haberlerde 2019’da denizlerde artan geçişlere dikkat çekildi. Avrupa Birliği ile 2016 yılında imzalanan ‘Geri Kabul Anlaşması’nın ardından azalan mülteci geçişleri, 2019’da yeniden arttı. Ege Denizi’nde alıkonulan mülteci sayısı bir önceki yıla göre iki kattan fazla arttı. Ancak mülteci geçişlerindeki artışın sebepleri sorgulanmadı. Mülteci alanında hak savunuculuğu yapan derneklere ve göç üzerine çalışma yapan akademisyenlere nedeni sorulmadı. Ayrıca ajansların servis ettiği haberlerde mülteciler için ‘düzensiz göçmen’ ya da ‘kaçak göçmen’ tanımlaması yapılırken göçmen kaçakçıları hakkında ise ‘organizatör’ tanımlaması yapıldı.
UYUŞTURUCU OPERASYONUNDA “SURİYELİ” VURGUSU
Ankara’da uyuşturucu satıcılarına yönelik yapılan operasyonlara dair haberlerde ‘Suriyeli’ ifadesinin başlığa çekilmesi ile birlikte mülteciler kriminalize edilmeye çalışıldı. Mülteci çocukların güvenlikleri ve bırakılan dijital iz gözetilmeden düşünülmeden yüzleri belirgin bir şekilde yayınlandı. İdliplilerin bombalardan kaçarak Türkiye sınırına doğru hareket etmeleri tehdit olarak ele alındı.
