Marmara Denizi ile Karadeniz’i birleştirecek olan İstanbul Boğazı’na alternatif ikinci yapay su yolu projesi olan Kanal İstanbul, Türkiye’nin tekrar gündeminde.
Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın yakın zamanda Kanal İstanbul’a ilişkin ihalenin yapılacağını söylemesi üzerine Kanal İstanbul Projesi yeniden mercek altında. Proje nedeniyle Montrö Boğazlar Sözleşmesi de tartışmaya açılırken, Kanal İstanbul’un arkasında “özelleştirme” niyetinin olduğu iddia edildi.
Birgün’ün haberine göre Montrö Boğazlar Sözleşmesi’ne göre devlet boğazlardan geçen gemilerden “vergi ve harç” toplayabiliyor. Ancak vergi ve harcın bir devlet geliri olması nedeniyle Boğaz’ı özel bir şirket işletemiyor. İktidar ise bu durumu yeni bir kanal açarak çözmeyi hedefliyor.
Montrö Boğazlar Sözleşmesi’ne göre özelleştirilmesi durumunda Boğaz’ı işletecek olan firmanın gemilerden para toplaması mümkün değil. Sözleşmeye göre gemiler sadece Türkiye’ye “vergi veya harç” ödemekle yükümlü. Boğaz’ın işletmesinin özel bir şirkete devrini imkansızlaştıran Montrö’ye karşılık Kanal İstanbul Projesi’nin devreye sokulduğu öne sürülüyor. Bu projeyle Kanal İstanbul’un herhangi özel bir şirket tarafından işletilmesi mümkün hale getiriliyor.
Sözleşmeye göre boğazdan geçen gemiler ton başına altın frank üzerinden vergi ve harç ödemekle yükümlüler. Ancak sözleşmenin imzalandığı 1936 yılında tüm dünyada geçerliliği olan altın frank hesabı aradan geçen yıllardan sonra dolara endeksleniyor. 1983 yılında, Kenan Evren döneminde Bülent Ulusu imzasıyla sabit kurla hesaplanan altın frank uygulaması kaldırılıyor.
Bu uygulamanın kaldırılmasının ardından Boğaz geçiş tariflerine 10 kat zam yapılıyor. O dönem bu durum Sovyetler Birliği’nin ve Yunanistan’ın tepkisini çekiyor ancak zaman içinde bu devletler için bir avantaja dönüşüyor.
Bunun da nedeni dönemin hükümetinin 1 gram altının değerini 2,8 dolara sabitlemesi. Bugün gram altın yaklaşık 48 dolar.
AKP hükümetinin özel bir şirket tarafından işletilmesi amacıyla Kanal İstanbul’u yapmak istediği ve buradan gelecek gelirin de yandaş bir şirketin kasasına gireceği belirtiliyor.
