İz Gazete, İzmir’de üç aydır yayımlanan çiçeği burnunda yerel bir gazete. Halihazırda resmi ilan almadan ayakta kalmaya çalışıyor; zira yerel basın için bekleme süresi üç yıl olarak belirtiliyor.
Adalet Bakanlığı’nda Yargı Reformu Strateji Belgesi kapsamında nihai hazırlıkları süren ikinci yargı paketinin resmi ilanlarda yeni bir düzenleme içereceğine dair iddialar karşısında yerel medya ağırlıkta olmak üzere yüzlerce gazetenin kapanması riskine dikkat çekiliyor.
Ankara kulislerinde konuşulan söz konusu taslak düzenleme, icra-iflas ilanlarının gazetelerde yayınlanma zorunluluğunun kaldırılmasını, onun yerine bu ilanların tasarruf amacıyla İnternet üzerinden verilmesini öngörüyor. Buna göre gazetelere verilen resmi ilan desteğinin kesilmesi söz konusu olabilir.
Son günlerde birçok yerel gazete temsilcisi, Bakanlık ve Meclis nezdinde bu düzenlemenin önüne geçilmesi yönünde lobi faaliyetlerini sürdürüyorlar. Zira medya sektörü özellikle 2019 yılının ikinci yarısında yoğun işten çıkarmalar ve kapanan medya kuruluşlarına sahne oldu. Medyadaki ekonomik zorluklar özellikle artan girdi fiyatları yerel medya kuruluşlarında kendisini daha ağır şekilde hissettiriyor.
Türkiye’de halihazırda bin 100 civarında yerel gazete bulunuyor ve bu gazetelerin ayakta kalmasında reklam ve ilan gelirleri bir nevi “can damarı” kabul ediliyor.
“Düzenleme özellikle yerel gazetelerin sonunu getirir”
İz Gazete’nin Yazı İşleri Müdürü Cihan Samgar, “Yerel basına gerek merkezi hükümet gerekse yerel yönetimler tarafından verilen kamu desteği, bizim gibi gazetelerin ayakta kalabilmesi açısından çok önemli ve özellikle yazılı basında tirajdan maddi kaynak elde edebilen gazete sayısı bir elin parmaklarını geçemiyor” diyor.
euronews Türkçe’ye konuşan Samgar, “Gazetelere verilen resmi ilan desteğinin amacı ekonomik olarak özgür medya yaratmak. Fakat verilen desteklerin azaltılacak olması ekonomik olarak bağımlı gazeteleri doğuracak ki zaten günümüzde basının özgür olduğundan bahsetmek de pek mümkün değil” diyor.
CHP İstanbul Milletvekili ve TBMM İnsan Haklarını İnceleme Komisyonu Üyesi Avukat Mahmut Tanal, bir süredir Meclis nezdinde bu tehlikeye dikkat çekiyor. Tanal’a göre, bu düzenleme hayata geçerse, 800’e yakın yerel gazete kapanacak ve binlerce basın emekçisi işsiz kalacak.
euronews Türkçe’ye konuşan Tanal, “Resmi ilan statüsündeki icra-iflas ilanlarının gazetelerdeki yayınını kaldıracak olan düzenlemenin hayata geçmesi, Türk basını için deyim yerindeyse felaket olur. Bu düzenleme özellikle yerel gazetelerin sonunu getirir. Artan maliyetler zaten basının belini bükmüş durumda. Resmî ilan yayınlama haklarını da ellerinden alırsanız yerel gazeteler ayakta duramaz. Bakın daha düzenleme çıkmadan, artan maliyetler nedeniyle sadece son bir yılda 200’ü aşkın yerel gazete ve televizyon kapandı” dedi.
Düzenlemeyi basın özgürlüğü açısından sakıncalı bulduklarını kaydeden Tanal, şunları kaydetti:
“Yasama, yürütme ve yargı erklerinin işlediği demokratik ülkelerde, basın, ‘Dördüncü kuvvet’ olarak tanımlanır. Çünkü medyanın gözetleme ve denetleme rolü vardır. Basının özgür bir şekilde görevini yerine getirmediği yerde, keyfilik baş gösterir. Medyanın gerçekleri özgürce yazabilmesi için ekonomik yönden bağımsız olması gerekir. Basının, yerel gazetelerin resmi ilan gelirlerini de keserseniz, bağımlı, ayakta kalmak için birilerine muhtaç hale gelen bir medya düzeni oluşturursunuz. Özgür basın diye bir şey kalmayacak. Yandaş, tek sesli bir medya sistemi kurulmuş olacak.”
Tartışılan resmi ilan düzenlemesinden yerel gazetelerin yanı sıra ulusal gazeteler de etkilenecek; zira ilan zorunluluğunun tüm gazetelerden kaldırılması gündemde.
Tanal, “Ulusal gazetelerin de bir an önce durumun ciddiyetinin farkına varıp itirazını dile getirmesi lazım” diyor.
Türkiye Gazeteciler Cemiyeti Genel Sekreteri Sibel Güneş de, söz konusu ilanların kaldırılmasının küçüklü büyüklü bütün gazetelere yıkım olacağı görüşünde.
euronews Türkçe’ye konuşan Güneş, “Ülkenin ekonomik zorlukları en çok yazılı basınımız olumsuz yönde etkiledi. Olağanüstü güçlüklerle karşı karşıya kaldı. Gazeteler birer ikişer kapanmaya başladı. Şimdi de Yargı Reformu ikinci paketinde icra ve iflas ilanlarının gazetelerde yayınının kaldırılması planlanıyor,” diyor.
İcra İflas Kanunu’nun 114. maddesi, icra ilanlarının yayınlanması yetkisini icra müdürlüğünün takdirine bırakıyor. İlanın yerel bir gazetede mi, yoksa yurt çapında yayımlanan ve tirajı 50 binin üzerindeki yaygın gazetelerde mi yayımlanacağı konusundaki karar bu şekilde verilir.
Güneş, icra müdürlüğünün verdiği bu karara dair uygulamada sıkıntılar olduğuna, ancak buna rağmen 2019 yılı itibari ile yerel gazetelerin resmi ilanlarının yüzde 60’ının, yaygın gazetelerin resmi ilanlarının ise yüzde 80’e yakınının icra-iflas ilanlarından oluştuğunu belirtiyor.
Güneş’e göre, icra-iflas ilanlarının vatandaşa yük olduğu gerekçesiyle kaldırılması gazetelerin yaşama şansını ortadan kaldıracak:
“Ekonomik bağımsızlığımız, milli güvenliğimizin sağlanması ve güçlü Türkiye olabilmemiz için sanayicimize, başta hazine olmak üzere çok sayıda enstrümanla katkı sağlanmakta. Tarım, sanayi ve diğer üretim alanlarında bu yaklaşımlardan vazgeçmek nasıl doğru ve mümkün değil ise; yazılı basının hayatiyetini sonlandıracak adımları atmak da doğru değil.”
