2023 yılı raporunu açıklayan İnsan Hakları İzleme Örgütü (HRW), Türkiye ile ilgili bölümde, AKP’li Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan’ın, “otoriter hükumetinin düzenli olarak hükumet karşıtı olarak algılanan kişileri hedef aldığı, medya ve yargı üzerinde güçlü denetim uyguladığı” değerlendirmesine yer verdi.
VOA Türkçe’nin haberine göre İnsan Hakları İzleme Örgütü, bu yılki raporunda Türkiye’deki durumu ifade özgürlüğü, kadın hakları, muhalefete baskı gibi başlıklar altında inceledi. Türkiye bölümünün giriş kısmında, 2023’ün ilk yarısında yapılması planlanan seçimlere atıfta bulunuldu. Seçimlerden önce Erdoğan’ın, “otoriter hükumetinin düzenli olarak hükumet karşıtı olarak algılanan kişileri hedef aldığı, medya ve yargı üzerinde güçlü denetim uyguladığı” tespitine yer verildi.
HÜKUMET İLE İLİŞKİLER BASINA VE YAYINLARA YANSIDI
Bu Haberlerdeİlginizi Çekebilir
Raporda, Türkiye’de yazılı basın ve özel televizyon kanallarının hükumetle yakın ilişkileri bulunan şirketlerde olduğu ve bu durumun haber ve yayın içeriklerine de yansıdığı belirtildi. Türkiye’de bağımsız medyanın daha çok online platformlar aracılığıyla faaliyet gösterdiği ancak yetkililerin düzenli olarak eleştirel içeriğin kaldırılması talebinde bulunduğu kaydedildi.
GAZETECİLERE TERÖR SORUŞTURMASI AÇILDI
Türkiye’de yürürlükte olan terörle mücadele yasası kapsamında gazeteciler hakkında kovuşturma açıldığı belirtildi. Rapor hazırlandığı sırada Türkiye’de en az 65 gazetecinin ve medya çalışanının yargılama öncesi gözaltında olduğu ve yaptıkları gazetecilik ya da medya bağlantısı sebebiyle terör suçlarından hapis cezası aldıkları belirtildi.
RTÜK 2019’DA ÇIKARILAN YASAYI KEYFİ OLARAK UYGULUYOR
İnsan Hakları İzleme Örgütü’nün bu yılki raporunda Türkiye’de 2019 yılında yürürlüğe giren ve internette faaliyet gösteren medya şirketlerinin ve platformların hükumet çizgisindeki Radyo ve Televizyon Üst Kurulu’ndan (RTÜK) lisans almalarını öngören yasa hatırlatıldı. RTÜK’ün sık sık, hükumeti eleştiren az sayıdaki televizyon kanallarının yayınlarına keyfi cezalar verdiği ve bu kanalların yayınlarının zaman zaman geçici olarak durdurulduğu kaydedildi.
SANSÜR YASASI ENDİŞE OLUŞTURUYOR
Raporda Ekim ayında yapılan yasa değişiklikleriyle devreye giren ve tartışma yaratan dezenformasyon yasasının 2023 seçimlerinden önce özellikle endişe yarattığı belirtildi. Yerel yetkililerin sık sık hükumeti eleştiren toplulukların gösterilerini ve toplanmalarını yasakladığı kaydedildi.
Raporda toplanma özgürlüğü başlığı altında da 8 Mart Dünya Kadınlar Günü’nde kadın hakları yürüyüşünün yasaklandığı belirtildi. Raporun kadın hakları bölümünde Türkiye’nin 2021 yılında, İstanbul Sözleşmesi olarak bilinen Avrupa Konseyi Kadınlara Karşı Şiddet ve Aile İçi Şiddetin Önlenmesi Yasası’ndan çekildiği hatırlatıldı. Kadın hakları örgütleri ve muhalif siyasi partilerinin yaptıkları itirazın ardından da Türkiye’de yüksek mahkemenin sözleşmeden çekilme kararının kanun çerçevesinde olduğuna hükmederek tartışmalı bir karar aldığı belirtildi.
Birleşmiş Milletler’in kadınlara yönelik şiddet konusundaki özel raportörünün Türkiye’ye ziyaretinin ardından yaptığı açıklamada Türkiye’nin İstanbul Sözleşmesi’nden çekilme kararının kadına şiddet faillerini güçlendirdiğini ve şiddet riskini arttırdığını söylediği vurgulandı. Türkiye’de kadınlara etkili koruma sağlama konusunda yaşanan zorlukların aile içi şiddet verilerine de yansıdığı kaydedildi. İçişleri Bakanlığı verilerine göre 2021 yılında 307 kadının öldürüldüğü belirtildi.
AİHM KARARLARINA UYULMADI
İnsan Hakları İzleme Örgütü’nün raporunda, hükumeti devirmeye teşebbüsle suçlanan ve tutukluluğu hala devam eden işadamı Osman Kavala davasına da yer verildi. Osman Kavala’nın 2017 yılından bu yana keyfi şekilde gözaltında tutulduğu, Erdoğan’ın Kavala aleyhinde çok sayıda kamuoyuna yönelik konuşma yaptığı ve davanın Türkiye’deki mahkemeler üzerindeki “yüksek düzeyde siyasi denetimin olduğunu gösterdiği” tespitine yer verildi.
Kavala ve Gezi davasında yargılanan diğer kişilerle ilgili kararlarda, Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’nin kararının uygulanmaması sonucu Türkiye hakkında Avrupa Konseyi’nin ihlal prosedürü başlatmasının hiçe sayıldığı vurgulandı.
SINIRDIŞI OPERASYONLAR
Öte yandan, Türkiye’nin askeri operasyonlarını Irak’ın ve Suriye’nin kuzeyinde yoğunlaştırdığı belirtildi. 13 Kasım’da altı kişinin hayatını kaybettiği İstanbul’daki bombalı saldırıdan hükumetin PKK’yı sorumlu tuttuğu ancak örgütün bunu yalanladığı hatırlatıldı. Raporda Erdoğan’ın Suriye’nin kuzeyinde ABD’nin desteklediği Suriye Demokratik Güçleri’ne karşı bir askeri operasyon daha düzenleyeceği yönündeki açıklamalarına yer verildi.
MEŞRU SİYASİ FAALİYETLER NEDENİYLE HAPİS CEZASI ALAN SİYASETÇİLER
TBMM’de 56 sandalyeye sahip HDP’nin eski milletvekillerinin ve belediye başkanlarının cezaevinde olmaya devam ettiği ve bu kişilerin konuşma ve sosyal medya paylaşımı gibi şiddet içermeyen meşru siyasi faaliyetleri sebebiyle terör suçlarıyla suçlanarak hapis cezası aldıkları belirtildi. HDP eski eşbaşkanları Selahattin Demirtaş ve Figen Yüksekdağ bu kapsamda değerlendirildi. Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’nin derhal serbest bırakılmasına ilişkin kararı olmasına rağmen Demirtaş’ın hala cezaevinde olduğu kaydedildi. HDP hakkındaki kapatma davasının da Anayasa Mahkemesi’nde olduğu vurgulandı.
GÖÇMENLER HUKUKA AYKIRI ŞEKİLDE SINIRDIŞI EDİLİYOR
Raporun Suriye bölümünde ise Türkiye ile bilgilere de yer verildi. Suriye’deki güvensiz ortama karşın Türkiye ve Lübnan’daki Suriyeli mültecilerin 2022 yılında ülkelerine dönmeye çalıştığına dikkat çekildi. Türkiye’de yaklaşık 4 milyon Suriyelinin bulunduğunun anımsatıldığı raporda, geçen yıl içerisinde özellikle göçmen karşıtı ve göçmenlerin ülkelerine gönderilmesi yönünde söylemlerin arttığı kaydedildi. Raporda, “Göçmen karşıtlığının bu denli arttığı bir ortamda Türkiye, yüzlerce Suriyeliyi hukuka aykırı bir şekilde sınır dışı ediyor” denildi.
Raporda ayrıca Erdoğan hükumetinin 2023 seçimleri öncesinde gittikçe artan bir dozda ve toplumu da kutuplaştıracak şekilde LGBT İ+ karşıtı nefret söylemini desteklemeye hazır olduğunu gösterdiği görüşü yer aldı.
