Dış basının gözünden Türkiye’nin referandum sonrası görünümü

Uluslararası medya, başta YSK’nın mühürsüz oy pusulası ve zarflarla ilgili ‘skandal’ kararı olmak üzere oyların anlık dağılımını gösteren çizelgeler, gayriresmi sonuçların ardından gelen açıklamalar, liderlerin mesajları ve halkın tepkisi ile sonuçlara ilişkin deneyimli muhabirlerin imzalarını taşıyan analizlerle referandumu kapsamlı bir şekilde ele aldı.

Gün boyu süren canlı yayınların ardından belki de en çarpıcı yorum Foreign Policy dergisinden geldi. ABD merkezli dergi, seçim sonuçlarını internet sayfasında ilk haber olarak, “Huzur İçinde Yat Türkiye, 1921-2017” (RIP Turkey 1921-2017) başlığıyla verdi.

Haberde, “Recep Tayyip Erdoğan sadece anayasa referandumunu kazanmadı, ülkesinin modern tarihinin bir bölümünü kalıcı olarak kapattı” yorumu yapıldı.

BAMBAŞKA TÜRKİYE’YE UYANACAKLAR

New York Times’ın (NYT) deneyimli Türkiye muhabiri Patrick Kingsley, referandumun ardından yaptığı değerlendirmede seçimlerin ‘korku atmosferinde’ gerçekleştiğini belirterek, Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan’ın hakimiyetini artıracağını söyledi.

Yayın hayatına dijital ortamda devam eden İngiliz Independent gazetesi, “Erdoğan, kendisine yeni yetkiler veren oylamayı kazandığını açıkladı” derken, muhalefetin, oyların yüzde 40’ını yeniden sayılmasını istediğini yazdı.

İngiliz Guardian gazetesinde Martin Chulov imzasıyla yayınlanan analizde, “Vatandaşları başkanlığa yeni yetkiler veren referandum sonrası uyanan Türkiye, kariyeri süresinde itici gücü iktidarını sağlamlaştırma arayışı olan bir lider tarafından yönetilen çok farklı bir ülke olacak” ifadesi yer aldı.

Chulov İstanbul’dan yazdığı makalesinde şu ifadelere yer verdi: “Türkiye’nin sayrı demokrasiden yükselen otokrasiye geçişi, millet iradesiyle sağlandı ve 1996’da “demokrasinin bir amaç değil, araç olduğunu” söyleyen kişiye hediye olarak verildi.”

The Financial Times gazetesi de, “Yeni Güç için Erdoğan zafer ilan etti” başlığı ile duyurduğu haberde seçimde “Evet” oylarının çok az farkla öne geçtiğini vurguladı. 

Gazete, Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan’ın desteklediği “Evet” kampanyasının referandumu kazanmasına karşın tahmin edilen daha düşük bir oy aldığına dikkat çekerken, Türkiye’de referanduma götürülen yeni anayasa maddelerinin cumhurbaşkanına büyük bir politik dokunulmazlık sağladığı belirtildi.

İngiliz Times gazetesinin İstanbul muhabiri Hannah Lucinda Smith’in haberinde, Erdoğan’ın “bıçak sırtı” bir referandum süreci sonrası zafer ilan ettiği ancak oylamaların yeniden sayılması yönündeki çağrılar düşünüldüğünde, sonuçların toplumda ayrışmayı derinleştirebileceği ifade edildi.

ERDOĞAN AZ FARKLA KAZANDI

Sağ eğilimli Le Figaro gazetesi, geniş izlediği seçimleri birinci sayfadan ‘Erdoğan, Türkiye’deki referandumun ardından iktidarı tümüyle ele geçiriyor’ başlığıyla verdiği haberde, “Cumhurbaşkanı Erdoğan az farkla zafer kazandı. Ancak Türkiye’nin üç büyük ili Ankara, İstanbul ve İzmir’de hayır oyları kazandı. Ana muhalefet partisi seçimlerde hile yapıldığını öne sürerek oyların yeniden sayılmasını istedi” şeklinde özetledi.

Gazete, “Türkler, Erdoğan’ın yıllardır hayal ettiği başkanlık rejimi liderlerine destek verdiler, 90 yıllık parlamenter sistemden sonra, Anayasa’da 18 maddede değişiklik öngören referanduma yüzde 51,3 oyla evet dediler” ifadelerine yer verdi.

Sol eğilimi Liberation gazetesi de, “Erdoğan’ın referandumunda yarım zaferi” başlığıyla sonuçları yorumladı, “AKP seçmeni memnun ama muzaffer değil” yorumunu yaptı.

Liberation, CHP’nin damgasız zarflarda kullanılan oyların geçerli sayılmasına itiraz ettiğini de belirttiği haberde, “Öğleden sonra sürprizler birbiri üstüne geldi. Başkent Ankara, AKP’nin kurulduğu İstanbul, Adana, Antalya gibi büyük illerde hayır oyu galip geldi” ifadeleri yer aldı.

Le Monde gazetesi ise referandum sonuçlarını internet sayfasından “Erdoğan Anayasa değişikliği referandumunu zar zor kazandı” başlığıyla verdi.

Seçimleri internet sayfasından canlı bağlantılarla aktaran Le Monde, referandum oylamasıyla kabul edilen anayasa değişiklerinin detayları hakkında da bilgi verdi.

RUS MEDYASINDA YANKILAR…

Rus medyası da referanduma geniş yer verdi. Rossiyskaya Gazeta, gelişmeleri “Erdoğan sistemi değiştiriyor” başlığıyla aktarırken, haberinde, “Türkiye’de tarihi referandum sona erdi. Uzmanlar, bu referandumun Türk politikasında ve yönetim sisteminde köklü değişikliklere neden olacağını belirtiyorlar” ifadesine yer verdi.

İnterfaks haber ajansı ise “Türkiye Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan, referandumda kendisini destekleyenlere teşekkür etti. Ayrıca Erdoğan, anayasadaki değişiklikleri destekleyen parti temsilcilerini de tebrik etti” yazdı.

İSKANDİNAV BASINI: AB KAPISI KAPANDI

Türkiye’de dün gerçekleştirilen halk oylaması sonuçlarını birinci sayfalarında manşetten duyuran İsveç gazeteleri evet cephesinin çok az farkla kazandığını duyurarak oylama sonuçları sonrasında “toplumda ayrışmanın artabileceği” değerlendirmesinde bulundu.

İsveç’in en büyük gazetelerinden Dagens Nyheter (DN)“Başkan Erdoğan galip ilan edildi” başlığını kullandığı haberinde Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan’ın Huber Köşkü önünde toplanan halka yaptığı konuşmada söylediği “Tek vatan, tek devlet. Bundan daha güzel bir şey olabilir mi?” sözlerini öne çıkardı.

DN gazetesinin haberlerinde oylama sonuçları ile ilgili yapılan değerlendirmelerde “AB üyelik görüşmelerinin kapısı kapanmasa da, AB üyeliği kapısı kapandı” yorumu yapıldı.

ALMANYA’DA GENİŞ YANKI BULDU

Yaklaşık 3 milyon Türk’ün yaşadığı ve kampanya sürecinde diplomatik krizin yaşandığı Almanya’da da referandum geniş yankı buldu. Alman Bild gazetesi internet sitesinin manşetine taşıdığı habere “Az farkla Erdoğan zaferi mi, yoksa seçim hilesi mi?” başlığını attı.[bild]Bild’in haberinde dikkat çeken vurgu şöyle: “Erdoğan oylama yaptırdı ve kendi galibiyetini kutlattı. Ve açıkça, yapacağı ilk işlerden birinin idam cezası olacağını duyurdu. Görünüre göre, Türk seçmenlerin yüzde 51,3’ü, Erdoğan’a geniş yetkiler veren anayasa değişikliğine onay verdi. Ancak seçim zaferine dair sonuçlar, muhalefetin de temsil edildiği seçim kurulu tarafından değil, devletin kurumu Anadolu Ajansı tarafından dağıtıldı.”

Spiegel Online, “Bölünmüş toplum” başlığıyla sunduğu haberinde şunları yazdı:

“Türk seçmenler eski güçlü Osmanlı hayaliyle güçlü bir cumhurbaşkanından yana karar verdi. Ancak çok az bir farkla, halkın yarısı tam tersini istiyor. Türkiye’deki tartışmalı başkanlık sistemine ilişkin referandum sonuçları ülkenin ne kadar bölündüğünü gösteriyor. Her zamanki gibi Cumhurbaşkanı Erdoğan kendisini haklı ve tüm endişelere rağmen hedefe ulaşmış görüyor. O kendisini galip görürken, muhalefet partileri CHP ve HDP sonuçlara itiraz ediyor ve oyların yeniden sayılmasını istiyor. Ancak bu Erdoğan’ı ilgilendirmiyor.”