Dünya Bankası’nın raporlarına göre gezegenin en fazla kamu ihalesi alan üçüncü şirketi olan Cengiz Holding, Bosna Hersek’te medya şirketi kurdu. Cengiz Holding’in medya yatırımının ekonomik gelir elde etmekten daha çok “politik hedef odaklı” olduğu düşünülüyor. Ülkedeki medya raporlarına göre, Cengiz Holding’e bağlı medya şirketi STAV, siyasi parti propagandası yapıyor.
Türkiye’de aldığı ihalelerle dünyada en fazla kamu ihalesi alan üçüncü şirket olan Cengiz Holding’e bağlı Eti Bakır A.Ş. adlı şirketin, yaklaşık 29 bin euro sermaye ile Bosna Hersek’te Simurg Media adı altında bir şirket kurduğu ortaya çıktı.
DW Türkçe’nin ulaştığı belgelere göre, Bosna Hersek’te yayınlanan medya raporlarına göre reklam gelirlerinin özellikle düşüşte olduğu bir yıl olan 2015’te kurulan Simurg Media’ya bağlı iki adet basın yayın organı bulunuyor: Günlük online haber sitesi Faktor ve haftalık siyasi dergi STAV.
Son yıllarda Türkiye’nin farklı bölgelerindeki inşaat projelerinde çevre katliamlarına neden olduğu, anahtar teslim ihaleler aldığı ve vergi borçlarının silindiği gibi iddialarla sık sık gündeme gelen Cengiz Holding’in medya şirketinin ise “kâr amaçlı olmadığı” belirtiliyor.
POLİTİK HEDEFLİ MEDYA KURULUŞU
DW Türkçe’ye konuşan Bosna Hersek Gazeteciler Derneği Genel Sekreteri Borka Rudic, Simurg Media’ya ait yayınların ülke nüfusunun yarısını oluşturan Boşnak halkına yönelik yayın yaptığının altını çizerek “Ülkemiz küçük bir pazar ve Simurg Media, Bosna Hersek Federasyonu’nun sadece bir parçasına odaklanmış durumda. Sürdürülebilir bir medya olmak için kâr elde etme şansları yok” diyor. Rudic’e göre bu durum, Cengiz Holding’in medya yatırımının ekonomik gelir elde etmekten daha çok “politik hedef odaklı” olduğunun da bir göstergesi.
Bu Haberlerdeİlginizi Çekebilir
Farklı iş alanlarında faaliyet gösteren şirketlerin medyaya girmesinin günümüzde olağanlaşan bir durum olduğunu söyleyen gazeteci ve akademisyen Can Ertuna ise bu durumun “salt gazetecilik ya da yayıncılıktan para kazanma amacı” taşımadığının altını çiziyor.
Cengiz Holding gibi uluslararası firmaların medyaya “kâr etmek için değil, iş ilişkilerinin bekâsı için girdiğini” düşünen Ertuna, “eğer yasal bir engel yoksa, kendileri ve kendilerini destekleyenler için bir etki ve nüfuz alanı yaratmak” amacında olabileceklerini belirtiyor.
BOSNA’DAKİ İHALELERİN DE TEK ADRESİ CENGİZ HOLDİNG
Cengiz Holding 2012 yılından beri Bosna Hersek’in dört bir yanında rekor büyüklükte ihaleler alıyor. Sadece 2012 yılında üstlendiği iki otoyol projesinin toplam değeri 383 milyon dolar (yaklaşık 306 milyon euro). Ülkeyi Adriyatik Denizi’nden diğer Avrupa ülkelerine bağlayacak olan 5C Otoyolu Projesi’nin ihalesini 2012’de alan Cengiz Holding, o dönemde ülke tarihinin en pahalı otoyol projesi olan ve tek seferde çıkılan ihalenin de kazananı oldu.
Şirket, 2018 yılında KDV dahil 67,3 milyon euroluk otoyol ihalesini aldı, 2020’de ise KDV dahil yaklaşık 208 milyon euro değerinde başka bir otoyol yapımı ihalesinin sahibi oldu. Haziran 2021’de de bisiklet yolu yapımı için 550 bin euroluk başka bir ihale kazandı. Son olarak Mart 2023’te tekrar ülke rekorunu kıran, KDV dahil yaklaşık 420 milyon euroluk yeni bir otoyol projesinin ihalesi Cengiz Holding’e verildi.
PROJELERİN DEĞERİ, TÜRKİYE VE BOSNA TİCARET HACMİNDEN FAZLA
Bir kamu şirketi olan Bosna Hersek Otoyol İdaresinin 2019-2023 yılları arasında ihaleye çıkarttığı projelerin toplam değeri 1 milyar 275 milyon euroyu buldu. Cengiz Holding ise bu projelerin değerinin yüzde 49’una denk gelen 627 milyon euroluk kısmını üstlendi. Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) verilerine göre 2022 yılında Türkiye ve Bosna Hersek arasındaki ticaret hacmi 900 milyon euroyu buldu. Gayrisafi yurtiçi hasılası 24 milyar euro olan ülkede, Cengiz Holding’in son 11 senede kazandığı ihalelerin toplam değeri ise bir milyar euroyu aşıyor. Bu projelerin finansmanının büyük bir kısmı Avrupa İmar ve Kalkınma Bankası ile Avrupa Yatırım Bankası tarafından karşıladı. Şirketlerin yurt dışında iş yapma koşullarını da dış politikadan tamamen bağımsız düşünülemeyeceğini belirten Ertuna’ya göre, özellikle iyi ilişkiler kurulan ülkelerde “kamunun bir şekilde desteğini alan şirketlerin diğerlerine göre avantajlı oldukları aşikâr.”
SİYASİ PROPAGANDA YAPIYOR
Avrupa Birliği desteğiyle 2020 yılında yayınlanan “Bosna Hersek’te Medya ve İletişimin Propaganda, Dezenformasyon ve Nefret Söylemi” adlı medya raporuna göre, Cengiz Holding’e bağlı STAV siyasi parti propagandası yapıyor. Rapora göre “SDA’ya (Demokratik Eylem Partisi) yönelik her türlü eleştiri, Boşnaklara ve devlete yönelik saldırılar” olarak gösteriliyor, ayrıca özellikle AKP’Lİ Cumhurbaşkanı Erdoğan’ı destekleyen yayınlar yapılıyor.
Ertuna’ya göre, Türkiye’deki mevcut ilişkiler ağına bakınca Cengiz Holding gibi firmaların “yurtdışındaki yatırımlarını destekleyen hükümetin faydasına ve kendi iş ilişkilerinin bekasına yönelik olarak medya yatırımı yapmaları” şaşırtıcı değil. Uzun yıllardır Saraybosna’da yaşayan sosyolog Dirim Özkan ise 1990 yılında Bosnalı siyasetçi Aliya İzetbegoviç tarafından kurulan SDA partisinin İslamcı bir gelenekten geldiğini ve AKP hükümeti tarafından desteklendiğini belirtiyor.
