1999 depremi sonrası hükümet, deprem hasarının giderilebilmesi için deprem vergisi çıkardı. Geçici başlayıp, kalıcı hale gelen deprem vergilerinin nereye gittiği belirsiz….
26 Kasım 1999’da depremin yaralarını sarmak üzere sadece bir yıllığına yürürlüğe giren Özel İletişim Vergisi 20’nci yaşına giriyor. AKP döneminde kalıcı hale getirilen ÖİV ile 2004 ile 2018 arasında halkın cebinden 60,6 milyar lira para toplandı.
17 Ağustos 1999’da yaşanan deprem felaketinin ardından yaraların sarılması için bie hafta içinde yeni bir vergi düzenlemesi getirilmişti. Önce kamuoyunda “dayanışma vergisi” olarak adlandırılsa da kısa sürede “deprem vergisi” olarak anılmaya başladı. V
Verginin teknik adı ise Özel İletişim Vergisi’ydi (ÖİV). Dönemin Bayındırlık Bakanı Koray Aydın, verginin bir defaya mahsus getirildiğini ve bu vergiye “zengin vergisi” demenin daha doğru olacağını söylüyordu.
Duble yola giden deprem vergileri,
TOKİ’ye aktarılan yurtdışı çıkış harçları,
Otomobilden alınan TRT payları…
Soralım, sorgulayalım, vergilerimizin peşine düşelim. Bir gün değil her gün hatırlayalım, hatırlatalım!— Ozan Bingöl (@ozanbingoll) September 26, 2019
Dönemin Başbakanı Bülent Ecevit ise deprem vergisi ile toplanacak paraların depremzedeler dışındaki diğer alanlarda kullanılacağı dedikodusu üzerine şunları kaydetmişti:
“Doğrudan doğruya depreme uğrayanların ivedi ihtiyaçlarını, insani ihtiyaçlarını karşılamak için tam bir saydamlık içinde kullanılacaktır. Bundan kuşku duymaya da kimsenin hakkı yoktur.”
Böylece 4481 sayılı ÖİV kanunu 26 Kasım 1999’da yürürlüğe girdi. Kanun yürürlüğe ilk girdiğinde 31 Aralık 2000’e kadar yürürlükte kalması ve daha sonra yürürlükten kaldırılması planlanıyordu. Bayındırlık Bakanı Koray Aydın’ın da iddiası bu yöndeydi. Ancak 31 Aralık 2000’de sona ermesi beklenen ÖİV kanunu önce 4605 sayılı kanunla 31 Aralık 2002’ye kadar daha sonra yeniden 31 Aralık 2003 tarihine kadar uzatıldı.
Birgün gazetesinde yer alan habere göre, 25 Aralık 2003 tarihinde 5035 sayılı kanun ile ÖİV artık vergi mevzuatının kalıcı bir vergisine dönüştürüldü.
ÖİV’nin geçici olduğu 1999 ile 2003 yılları arasında halkın deprem vergisi olarak bildiği Özel İletişim Vergisi (ÖİV) adıyla toplamda 4,6 milyar liralık tahsilat yapıldı. Bu tahsilattan depremzedeler için konteyner kentler başta olmak üzere zarar gören altyapının yeniden inşa edildiği iddia edildi.
Ancak depremden sonra bir defaya mahsus getirilen ÖİV, AKP döneminde kalıcı hale getirilmişti. Bu dönemde toplanan ÖİV’nin depremzedeler veya depreme hazırlık için tahsil edilmediğini AKP hükümetlerinin Maliye Bakanlığı’nı yapan Mehmet Şimşek daha sonra kendi ağzıyla itiraf edecekti.
AKP KALICI HALE GETİRDİ
Öte yandan AKP döneminde kalıcı hale getirilen ÖİV’nin oranının yüksekliği konusu da gündem oldu. Şaşırtıcı ancak 2012’de bizzat AKP hükümetlerinin meşhur Maliye Bakanı Mehmet Şimşek de ÖİV oranının yüksek olmasından şikayet etti. 22 Mart 2012 tarihinde CNBC-e’nin sorularını yanıtlayan Şimşek, ÖİV konusunda şunları söylemişti:
“Özel İletişim Vergisi’nin yüksekliği beni de rahatsız ediyor. Bu rekabet gücünde de çok önemli faktör. Mali imkan oluşturabilirsek evet indirim yapılması gereken alanlardan biri budur. Bu sektörün gelişmesi önünde engel. “
Sık sık dolaylı vergilerden şikayet eden Maliye Bakanı Mehmet Şimşek 2014’te internet üzerinden alınan yüzde 5’lik ÖİV’nin tamamen sıfırlanması gerektiğini söylediğinde yandaş medya haberi “vatandaşa müjde” başlıklarıyla duyurdu.
Ancak AKP dönemi boyunca görmeye alışkın olduğumuz yetkilinin şikayet ettiği konunun yine yetkili tarafından uygulanmasına bir yenisi daha eklendi. Mehmet Şimşek’in kaldırılacak dediği internetten alınan ÖİV oranı 2018’de yüzde 5’ten yüzde 7,5’e çıkarıldı. Böylece internet alanından alınan ÖİV yüzde 50 zamlanmış oldu.
1999 ile 2003 arasında 4,6 milyar TL ÖİV toplandığını belirtmiştik. 2003 sonrasında hem cep telefonu hem de internet kullanımının artmasıyla başlangıçta ÖİV oranı düşmesine rağmen ÖİV hasılatı da git gide arttı. Hazine ve Maliye Bakanlığı verilerine göre 2004 yılıyla 2018 yılları arasında halkın cebinden özel iletişim vergisi adı altında toplam 60,6 milyar TL tahsil edildi.
20 sene önce geçici olarak getirildiği iddia edilen ÖİV, namı diğer “deprem vergisi” adı altında sadece bu yılın ilk yedi ayında toplanan tutar ise 2 milyar 135 milyon lira. 2019 yılı boyunca bu vergi ile Hazine’ye 3 milyar 766 milyon lira toplanması planlanıyor.
Önce geçici olan, sonra kalıcı hale getirilen deprem vergisi kapsamında 60 milyar liradan fazla para toplandı. O paralara ne olduğu hala bilinmiyor…
