Ekonomideki etkinliğini özelleştirmelerle yitiren KİT’lerin açığı bir türlü kapanmıyor. Son yedi yılda ticari bankalara olan borç yüzde 1281 artarak 13.1 milyar liraya ulaştı
Zamanında ekonomide önemli görevler üstlenen KİT’ler, sanayi başta olmak üzere ekonomiden gitgide uzaklaştıran politikalarla etkinliğini yitirdi. Ancak bu kuruluşların açığı da bir türlü kapanmıyor, sistem borç üretmeye devam ediyor. Özellikle KİT sisteminin ticari bankalara olan borcu dikkat çekiyor.
Hazine Müsteşarlığı, KİT’lerin 2017 ilk çeyrek itibarıyla borç durumunu açıkladı. Geçmişe dönük borç durumuna bakıldığında toplam borcun kuruluş sayısının da azalmasının etkisi ile bir nebze azaldığı ancak, özellikle ticari bankalara olan borçların katlanarak arttığı dikkat çekiyor.
YÜZDE 30’U BANKALARA
Kuruluşların 2010 yılında ticari bankalara olan borcu 950 milyon lira seviyesindeyken, 2014’de ciddi oranda bir artışla 4 milyar liraya kadar çıktı, 2015’de 8 milyar lira olan ticari bankalar borcu, 2017 Mart ayı itibarıyla 13.1 milyar seviyesine çıkmış durumda. 2010’da KİT’lerin toplam borcu 2017’de yüzde 31 azaldı, ancak ticari bankalara olan borç tam yüzde 1281 oranında arttı. 2010’da 186 bin kişiye istihdam sağlayan 28 KİT vardı.
Bugün ise KİT sayısı 26’ya istihdam ettikleri kişi sayısı ise 107 bine geriledi.
2010 yılında KİT’ler ve özelleştirme programındaki kuruluşların toplam borçlarının yüzde 55.7’sini birbirlerine olan borçlar oluşturuyordu. Ticari bankalara olan borçların toplam borca oranı ise yüzde 1.4 seviyesindeydi. Bugün ise toplam borç stoğunun yüzde 22.4’ünü birbirlerine olan borçlar oluştururken, ticari bankalara olan borçların oranı yüzde 30’a çıkmış durumda.
44 MİLYAR LİRAYA ÇIKTI
Hazine Müsteşarlığı’ndan derlenen veriler, 2000 yılında 12 milyar 986 milyon 911 bin lira olan borç stokunun 2010 yılında 5’e katlandığını ortaya koyuyor. 2017’de ise toplam borç stoğu 44 milyar liraya çıktı. Bunun 37.7 milyar lirasını iç borçlar, 6.2 milyar lirasını dış borçlar oluşturdu. İç borçlarda en yüksek rakamı ticari bankalara olan borçlar oluştururken, özel şahıslara borçlar da 7.8 milyar lira oldu.
KİT’lerin birbirlerine olan borçları ise 2010’daki 36.1 milyar lira seviyesinden, 2017 Mart ayında 9.8 milyar liraya indi. İç borçların 4.1 milyar lirasını ise vergi borçları oluşturuyor. KİT’lerin SGK’ya 188.7 milyon lira, Hazine’ye 4.8 milyon lira, resmi dairelere 2.2 milyar lira, üreticilere ise 364.7 milyon lira borcu bulunuyor.
Öte yandan dış borçların ise 2.4 milyar lirası Hazine devirli borçlarken, 3 milyar lirası Hazine garantili borçlar. Diğer borçlarla birlikte toplam dış borç 6.2 milyar liraya ulaşıyor.
3.4 MİLYAR LİRALIK GÖREV ZARARI
Hazine verilerine göre, KİT’lerin geçen yılki toplam görev zararı da 2 milyar 520 milyon 85 bin lira idi. Önceki yıldan devirlerle birlikte 2017 yılına 3 milyar 426 milyon 181 bin lira görev zararı ile başlandı. Dönem içinde tahakkuk edilen ve ödemelerle birlikte mart ayı itibarıyla görev zararı 3 milyar 445 milyon 667 bin lira oldu.
2017’ye TCDD’nin 550 milyon 947 bin lira borcu devrolurken, Toprak Mahsulleri Ofisi’nin (TMO) 1 milyar 558 milyon 678 bin lira görev zararı devroldu. Dönem içinde tahakkuk edilen tutar 18 milyon 254 bin lira olurken, TMO’nun görev zararı mart ayı itibarıyla 1 milyar 576 milyon 933 bin lira oldu.
Türkiye Kömür İşletmeleri’nin ise (TKİ) 2016’dan 1 milyar 292 milyon 280 bin lira görev zararı devroldu. Dönem içinde tahakkuk edilen ve ödenen tutarlarla birlikte görev zararı yaklaşık 2 milyon lira azaldı. Türkiye Taşkömürü Kurumu’nun ise önceki yıldan devrolan ve dönem içinde tahakkuk edilen tutarla birlikte görev zararı 24 milyon 842 bin lira oldu.
Mehtap Özcan/Sözcü
