Dolar yükseldikçe yandaşlar köşeyi dönüyor

Türk Lirası hızla erirken, yandaş firmalar devletten Dolar ve Avro üzerinden aldıkları ihalelerle zenginleşiyor. Kalkınma Bakanlığı verilerine göre, 16 yıllık AKP döneminde kamu özel işbirliği (KÖİ) yöntemiyle yandaş firmalara yaptırılan projelerin sayısı 158’e, toplam sözleşme değeri 134.8 milyar dolara ulaştı. Özellikle 2013 yılı 36 proje sayısı ve 70 milyar doları aşan sözleşme değeriyle KÖİ’ler için altın yıl oldu. Çünkü 2013 yılında KÖİ projeleri için özel sektörün aldığı dış borçları, gerektiğinde  [[Haber görseli]] Hazine’nin üstlenebilmesi için yasal değişiklik yapıldı. Karayollarından havaalanlarına limanlardan hastanelere kadar KÖİ ile yapılan projelerde borç, alım ve fiyat garantileri Dolar ve Avro üzerinden verildiği için, TL bu para birimleri karşısında değer kaybettikçe kamu maliyesi üzerindeki yük artarken yandaşfirmalar zenginleşiyor.

73.2 milyar fark

KÖİ’lerin toplam sözleşme değeri 134.8 milyar Dolar ancak yine Kalkınma Bakanlığı verilerine göre söz konusu projelerin toplam yatırım tutarı 61.6 milyar Dolar . Yani söz konusu projelerden yandaş firmaların elde edeceği gelir ile maliyet arasında 73.2 milyarDolar fark var. Dahası, gelir belirlenen hedefin altında kaldığında devlet farkı yine dövizle ödeme garantisi vermiş durumda. Örneğin, Osmangazi Köprüsü, Avrasya Tüneli, şehir hastanelerinde yolcu ve hasta belirlenen hedefin altında kaldığında gerisini devlet ödüyor. Türk Tabipleri Birliği Şehir Hastaneleri İzleme Kurulu raporuna göre, 18 hastanenin toplam yatırım maliyetinin 10.5 milyar Dolar ancak sözleşme süresince devletin ödeyeceği toplam kira miktarı ise 30.2 milyar Dolar .

Garanti örnekleri

Örneğin, Avrasya Tüneli’nde yılda 25.6 milyon araç için otomobil başına 4, minibüs başına da 6 Dolar artı KDV garantisi verildi. Ancak geçiş yapan araç sayısı 2017’de 15.6 milyonda kaldı. Devlet 10 milyon araçlık fark için şirkete 123 milyon TL ödedi.

Dış borcu artırıyor

Öte yandan, bu projeler Türkiye’nin dış borcunu artırarak TL’nin erimesinde de büyük rol oynuyor. KÖİ projelerinin finansmanında ağırlıkla başta kamu bankaları olmak üzere bankaların dışarıdan dövizle aldıkları krediler kullanılıyor. Özel sektörün borcunun Eylül 2017 itibarıyla 316 milyar dolara çıkmasında bu projelerin önemli payı var.