Serhiy Melnik, kağıda düzgünce sarılmış küçük paslı bir parçayı cebinden çıkarıyor.
İçindeki kurşunu havada tutarak gösteriyor:
“Böbreğimi sıyırdı, akciğerimi ve kalbimi deldi” diyor Ukraynalı asker sessizce.
Ukrayna’nın doğusunda savaşırken kalbine saplanan parça, bir Rus insansız hava aracına aitti.
Şarapnelin üzerindeki kan izleri hâlâ görülebiliyor.
“İlk başta ne olduğunu bile anlamadım, sadece giydiğim zırhımın altında nefes darlığı çektiğimi sanıyordum” diyor.
“Kalbimden şarapneli çıkarmak zorunda kaldılar” diye devam ediyor.
Ukrayna’da drone savaşlarının şiddetlenmesiyle birlikte bu tür yaralanmalar daha yaygın hale geldi.
Dronelar genellikle parçalanan ve daha karmaşık şarapnel yaralarına neden olan silahlar ve malzemeler taşıyor.
Ukraynalı askeri doktorlara göre, şarapnel yaraları artık savaş alanı yaralanmalarının yüzde 80’ini oluşturuyor.
Serhiy’nin yarası da tedavi edilmese ölümcül olabilirdi.
“Parça bir bıçak kadar keskindi. Doktorlar büyük bir parça olduğunu ve hayatta kaldığım için şanslı olduğumu söylediler” diyor düşünceli bir şekilde.
Ama onu hayatta tutan sadece şans değil, aynı zamanda yeni kullanılmaya başlanan bir tıbbi yenilikti.
Onun vakasında bir manyetik çıkarıcı kullanıldı.
‘O da şarapneli dışarı çekiyor’
Kalp ve damar cerrahı Serhiy Maksimenko, Serhiy’nin kalbine saplanan metal parçanın, ince mıknatıs uçlu bir cihazla hassas bir işlemle çıkarılmadan önceki görüntülerini gösteriyor.
Dr. Maksimenko, bu yöntemle “Kalpte büyük kesikler açmak zorunda değilsiniz” diye açıklıyor.
“Sadece küçük bir kesi yapıyorum, mıknatısı yerleştiriyorum ve o da şarapneli dışarı çekiyor” diye anlatıyor.
Doktor Maksimenko’nun ekibi bu yöntemle, sadece bir yıl içinde 70’in üzerinde başarılı kalp ameliyatı gerçekleştirdi ve bu da Ukrayna’da cephe hattı müdahalelerinin çehresini değiştirdi.
Bu çıkarıcıların geliştirilmesi, cephe hattındaki sağlık görevlilerinin şarapnel parçalarının çıkarılması için güvenli, hızlı ve minimal invaziv bir yönteme duyulan acil ihtiyacı dile getirmelerine dayanıyor.
Aslen bir avukat olan Oleh Bikov bu gelişmeye öncülük etti.
2014 yılından beri gönüllü olarak orduya destek veren Bikov, cephede sağlık görevlileriyle yaptığı konuşmalardan manyetik çıkarıcı fikrini geliştirdi.
Bu konsept yeni değil.
Mıknatıslar 1850’lerdeki Kırım Savaşı’na kadar uzanıyor ve yaradan metali çıkarmak için o zamanlardan beri kullanılıyor.
Ancak Oleh’in ekibi bu yaklaşımı modernize ederek, karın cerrahisi için esnek modeller, hassas işler için mikro çıkarıcılar ve kemikler için yüksek dirençli modeller geliştirdi.
Bu sayede operasyonlar daha hassas ve daha az invaziv hale geldi.
Mıknatıs, vücuttaki parçaları dışarı çekmek için bir yaranın yüzeyi boyunca gezdiriliyor.
Cerrahlar daha sonra küçük bir kesiyle parçayı çıkarıyor.
Kalem şeklinde ince bir alet tutan Oleh, manyetik ucuyla bir balyozu havaya kaldırarak küçük aletin manyetik kuvvetini gösteriyor.
Çalışmaları, dünyanın dört bir yanındaki savaş bölgelerinde görev yapmış olan David Nott da dahil olmak üzere diğer savaş sağlık görevlileri tarafından takdirle karşılandı.
“Savaşta, sivil hayatta asla düşünülemeyecek şeyler geliştiriliyor” diyor.
Şarapnel yaralanmaları savaşın değişen yüzü nedeniyle arttı. Vücuda saplanan bu metallerin tespiti uzun sürebiliyor.
David Nott yaralılarda şarapnel aramanın “samanlıkta iğne aramak” gibi olduğunu, her zaman başarılı olamadığını ve diğer yaralıların tedavisini geciktirdiğine işaret ediyor:
“Parçaları elle aramak tehlikeli olabilir ve daha fazla kanamaya neden olabilecek kesiler yapmayı zorunlu kılabilir. Bu nedenle onları bir mıknatıs kullanarak basitçe bulabilmek dahiyane bir fikir”
Savaş şartlarında tıbbi zorunluluklar
Bir cephe hattı tedavi aracı olarak başlayan bu uygulama Ukrayna geneline yaygınlaştırıldı.
3 bin kadar manyetik çıkarıcı, hastanelere ve cihaza güvenmeye başladığını söyleyen Andriy Alban gibi sağlık görevlilerine dağıtıldı.
Alban sıklıkla ateş altında, siperlerde veya derme çatma sahra kliniklerinde, üstelik bazen lokal anestezi olmadan çalışmak zorunda kalıyor.
“Benim işim hayat kurtarmak, yaraları sarmak ve askerleri tahliye etmek” diyor.
Manyetik çıkarıcının resmi bir sertifikası bulunmuyor.
Ukrayna Sağlık Bakanlığı tıbbi cihazların teknik düzenlemelere tam olarak uyması gerektiğini söylüyor.
Ancak sıkıyönetim veya olağanüstü hal gibi istisnai durumlarda, askeri ve güvenlik güçlerinin ihtiyaçlarını karşılamak için sertifikasız cihazların kullanımına izin veriliyor.
Oleh, savaşın en yoğun olduğu dönemde bürokrasiye ayıracak zaman olmadığını söylüyor.
“Bu cihazlar hayat kurtarıyor. Eğer birisi yaptıklarımın suç olduğunu düşünürse, sorumluluğu üstlenirim. İş o noktaya gelirse hapse girmeye bile hazırım. Ama o zaman bu cihazları kullanan tüm doktorlar da hapse atılmalı” diye yarı şaka ekliyor.
David Nott, sertifikasyonun şu an için en önemli öncelik olmadığını kabul ediyor ve cihazın Gazze gibi diğer savaş bölgelerinde de faydalı olabileceğine inanıyor:
“Savaşta (sertifikasyon) gerçekten gerekli değildir. Sadece hayat kurtarmak için önemli olan şeyleri yaparsınız”
Lviv’e döndüklerinde Serhiy’nin eşi Yulia kocasının bu yaralanmadan kurtulduğuna şükrediyor.
“Bu aleti icat eden insanlara müteşekkirim. Onların sayesinde kocam hayatta” diyor.
KAYNAK: BBC TÜRKÇE
