ABD Başkanı Donald Trump ve Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin, Şubat 2022’den bu yana devam eden Ukrayna savaşını görüşmek üzere Alaska’da bir araya geliyor. Görüşme öncesi Trump, toplantıdan bir ateşkes kararı çıkmasını umduğunu söylerken Avrupalı liderlerden de eğer ateşkes sağlanamazsa Rusya’ya yaptırımların artırılması çağrısı geldi. Putin’in savaşı bitirmek istemediğini düşünen Kiev’in ise Alaska’dan beklentisi düşük.
Alaska’ya hareketi sırasında başkanlık uçağı Air Force One’da gazetecilerin sorularını yanıtlayan Trump, “Bunu kendi sağlığım için yapmıyorum. Tamam mı, buna ihtiyacım yok. Kendi ülkemize odaklanmak isterdim ama bunu pek çok hayatı kurtarmak için yapıyorum” diye konuştu.
Trump’a Hazine Bakanı Scott Bessent, Ticaret Bakanı Howard Lutnick ve Dışişleri Bakanı Marco Rubio eşlik ediyor. ABD Başkanı eğer Ukrayna konusunda görüşmeler iyi geçerse Rusya ile ayrıca ikili ticari meseleleri ele almak istiyor. Halihazırda ABD ve Avrupa Birliği (AB) Rusya’ya kapsamlı ekonomik yaptırımlar uyguluyor.
Almanya Başbakanı Friedrich Merz, Trump-Putin görüşmesi öncesinde Rus lidere, “ateşkesi kabul et” çağrısında bulundu. Merz, “Bugün Rusya, uluslararası hukuka aykırı Ukrayna saldırısından üç buçuk yıl sonra ateşkesi kabul etme ve düşmanlıklara son verme fırsatına sahip” açıklamasını yaptı.
Zirve öncesi iki liderin son temasları ne oldu?
Alaska toplantısı öncesinde Putin, Kuzey Kore lideri Kim Jong Un’a bir mektup gönderdi. Trump ise Putin’in en önemli müttefiklerinden Belarus Devlet Başkanı Aleksandr Lukaşenko ile bir telefon görüşmesi gerçekleştirdi.
Putin Kim’e mektubunda, Kuzey Koreli askerlerin Ukrayna savaşına katılmalarını “kahramanca” olarak niteledi, “Kore Demokratik Halk Cumhuriyeti askerlerinin Kursk bölgesini Ukraynalı işgalcilerden kurtarma operasyonuna kahramanca katılımlarının” iki ülke ilişkilerinin sağlamlığı ve güvenilirliğini kanıtladığını söyledi. Putin, Kuzey Koreli askerler için, “Rus halkı onların cesaretini ve fedakarlığını sonsuza dek hatırlayacaktır” ifadelerini de kullandı.
Güney Kore ve Batılı istihbarat kurumlarına göre Pyongyang, 2024 yılında Ukrayna ordusuna karşı savaşmak üzere Rusya’nın Kursk bölgesine 10 binden fazla asker gönderdi. Seul yönetimi, Rusya için savaşırken yaklaşık 600 Kuzey Kore askerinin öldüğünü, binlercesinin de yaralandığını tahmin ediyor.
Lukaşenko ile telefonda görüşen Trump ise, sahibi olduğu sosyal medya sitesi Truth Social’dan, “Belarus’un saygıdeğer Devlet Başkanı Aleksandr ile harika bir görüşme gerçekleştirdim” diye yazdı. Trump, 16 tutuklunun serbest bırakılması için teşekkür etmek üzere Lukaşenko’yu aradığını, ayrıca bin 300 tutuklunun daha salıverilmesini görüştüklerini belirtti. Trump görüşme sırasında, Putin’le Alaska’da yapacağı toplantıyı da ele aldıklarını söyledi. ABD Başkanı, Lukaşenko ile yüz yüze görüşmek istediğini de ifade etti.
İktidarını seçimlerde hile yaparak korumakla suçlanan Lukaşenko’ya Avrupa Birliği çeşitli yaptırımlar uyguluyor. Putin, Ukrayna işgalini kısmen Belarus üzerinden gerçekleştirmişti. Rusya halihazırda Belarus’a nükleer silah konuşlandırmış durumda.
Ukrayna topraklarının ne kadarı işgal altında?
Alaska’da TSİ 22.00’da başlaması planlanan ve Kremlin’e göre en az altı saat sürecek görüşmede, Ukrayna’nın Rus işgali altındaki topraklarının geleceği Alaska’daki toplantının en önemli gündem maddelerinden.
Rusya, Kırım yarımadası dahil Ukrayna topraklarının 114 bin 500 kilometre karesini yani yüzde 19’unu kontrolü altında tutuyor. Bu yaklaşık olarak Türkiye’nin Konya ilinin üç katı büyüklüğünde bir alana karşılık geliyor. Moskova, Ukrayna bölgeleri Kırım, Donetsk, Luhansk, Zaporijye ve Herson’u ilhak etmişti. Buna karşın Rus ordusunun, Kırım ve Luhansk dışındaki diğer bölgelerin tamamında kontrolü bulunmuyor.
Rusya Kırım’ı 2014’te ilhak etmişti. Türkiye Kırım’ı Ukrayna toprağı olarak kabul ediyor ve Rusya’nın işgalini tanımıyor. Kırım’da Rusya’nın önemli bir deniz limanı bulunuyor. Askeri uzmanlar, Kırım’daki Rus askeri varlığının uzun vadede Türkiye’nin Karadeniz’deki egemenliği için tehdit oluşturabileceği görüşünde.
Rusya Ukrayna’nın doğusundaki Luhansk’ın tamamını, Donetsk topraklarının ise yüzde 75’ini kontrol ediyor. Bölgede Rus ayrılıkçılar ve Ukrayna ordusu arasında çatışmalar 2014’te patlak vermişti. Zaporijya ve Herson bölgelerinde ise Rus ordusu toprakların yüzde 74’üne hakim.
Putin geçen yıl yaptığı bir açıklamada, eğer Ukrayna ordusu bu bölgelerin kalanından vazgeçerse bir barış yapılabileceğini söylemişti.
Rus medyası Alaska zirvesi için ne yorum yaptı?
Kremlin yanlısı Rus medyası, Alaska’daki ikili zirveyi Vladimir Putin için diplomatik bir başarı olarak görüyor. Rus yorumculara göre bu, Moskova’nın dünya sahnesine geri dönüşü anlamına geliyor.
Rusya lideri en son Haziran 2021’de Cenevre’de Trump’ın selefi Joe Biden ile baş başa görüşme gerçekleştirmişti. Rus lider ABD topraklarına ise en son 2015’te New York’taki Birleşmiş Milletler zirvesi sırasında ayak basmıştı.
1prime.ru adlı internet sitesi gelişmeyi “Putin’in zaferi” başlığıyla aktarırken, Moskova merkezli günlük gazete Moskovskij Komsomolets (MK) ise toplantı yerinin sembolik önemine dikkat çekiyor. MK’ya göre Alaska, “sınırların hareketliliğine ve büyük toprakların el değiştirmesine açık bir örnek.” Daha önce Rusya’nın ABD’ye sattığı Alaska’da şimdi Ukrayna’nın işgal altındaki bölgelerinin geleceği tartışılıyor.
Rus gazeteleri Avrupa ve Ukrayna’nın ise Trump ve Putin arasındaki görüşmeye müdahalesinden rahatsız. Kommersant, “Avrupa ve Ukrayna, ABD ile Rusya arasına girmeye çalışıyor” diyor.
