Gelişmiş batı ülkelerinin, doğu toplumlarına büyük fark oluşturmasının önemli sebeplerinden biri, eğitimde yüksek motivasyona hizmet edecek her alternatifi uygulamada gösterdikleri cesaret ve sebattır.
-Hesap verebilir eğitim sistemi kurabilenler,
-Tüm okulları harekete geçirecek yöntem geliştirebilenler karşılığını almaktadır.
Bizdeki gibi tek belirleyici olmasa da merkezi sınavlar, okullar arasında başarı düzeylerinin karşılaştırılmasına genele göre durumun tespitine izin verdiği için, ölçülebilir anlayışla eğitimi yönlendirmede oldukça önemlidir.
Bir kıta ülkesi olan 350 milyonluk Amerika’da eyaletler arasında eğitim düzeylerinde birliği korumak, motivasyonu yükseltmek için kullanılan önemli ölçütlerden biri yılda birkaç kez yapılan farklı düzeydeki merkezi sınavlardır. Her okul, bir diğeriyle kıyaslanmakta ve sonuçlar herkesin ulaşabildiği yerlerde yayınlanmaktadır. Öğrenci başarısını artırıp daha çok tercih edilen bir okul haline gelmek isteyenler arasında ciddi bir yarış ortamı hazırlanmaktadır.
Özellikle ilk ve orta öğretim düzeyinde, sadece devletin açtığı okullarda gerekli heyecan yakalanmadığını gördüklerinde, tereddüt etmeden rekabeti hızlandıracak alternatifler bulunmuş, charter okulları adı altında özel şahıslar tarafından yönetilen farklı bir devlet okulu (public school) türü geliştirilmiştir. Eğitimde birikimine güvenen kişi ya da gruplara, oldukça zorlu engelleri aşıp, önemli kriterlere göre belirlenmiş her türlü ön şartı sağladıktan sonra, tüm öğrenci masraflarını devletin karşıladığı charter okulu izni verilmektedir.
Açılan her okul, o bölgedeki öğrencilerin ilgisini çekecek bir program geliştirip, süreklilik sağlayabilirse izni devam ettirilmekte, başaramayanlar ise sürdürme şansını koruyamadığı için kapanmaktadır. Yani rekabet edip ayakta kalma, o işi üstlenenlerin sorumluluğunda olduğu için dikkat çekici eğitimleriyle fark ortaya koyanlara, veliler yoğun ilgi göstermekte bazılarında öğrenciler kayıt sırası beklemektedir.
Türkiye’nin de aralarında olduğu tutucu birçok ülke yöneticisi, cimrilik edip devlete ait mali imkanların eğitim alanında girişimcilik yapanların kullanımına açmaktan kaçınırken, ABD de kayda değer uygulama geliştirenlere yeni okul açma fırsatı verildiğinden bazı okul gruplarının öğrenci sayısı yüz bine yaklaşmıştır. Elenenler olmakla birlikte bugün Amerika’nın, 44 eyaletinde toplamda 7.800 civarında charter okulu açılmış ve bunlarda 205 bin öğretmen 3,7 milyon öğrenciye eğitim hizmeti vermektedir. Devletin 2022 yılında bu okullar için ayırdığı kaynak 440 milyon dolardır. Yani öğrenci başına ortalama 11.900 dolarlık mali kaynağı projesi olan özel kişi ve grupların kullanımına açmıştır.
Ancak devlet, eğitim için imkanlarını özel sektörün önüne serip kenara çekilmeyi düşünmemiş, aksine yapılan hizmetlerin kontrolü için birçok yöntem geliştirmiştir. Yukarıda da ifade edildiği gibi verilen eğitimin ulusal standartlara uygunluğunu denetlemek için farklı isimler altında ölçümler yapılmaktadır. Okullar ülke geneliyle karşılaştırılmakta genel ortalamanın altında olanlar gelişme yönünde sürekli uyarılıp desteklenmektedir. Serbest rekabet ortamında herkes daha iyisini yapmaya çalıştığı için, başarılı olanların hem öğrenci başına desteği artırılmakta hem de yoğun ilgi görmektedir.
Hizmet hareketinin ortaya koyduğu her projede başarısının arkasında da katılımcıların yüksek motivasyonla çalışma temposu yakalamalarında aranmalıdır. Çünkü Fethullah Gülen Hocaefendi’nin, Kestanepazarı Kur’an kursundaki görevi sırasında başlattığı hesap vermeye dayalı, yüksek motivasyonlu eğitim yöntemini ilerleyen yıllarda geliştirerek ülkede fark ortaya koymuş, bu gayreti daha sonra uluslararası eğitim hizmetlerinin çekirdeği haline gelmiştir.
Kazanılan her başarının arka planında, yapılan faaliyetlerin belli periyotlarla ölçülüp, varsa noksanlarını tamamlayarak ilerleme anlayışı vardır. Ülkede dindarların Kur’an öğretimi dışındaki eğitimi gereksiz görüp hiç ilgi göstermediği dönemde o, Kestanepazarı’nda geliştirdiği kendine özgü ölçülebilir bir dini eğitim modelini uygulamaya geçirdi. Daha sonra vaaz kürsülerinden bu örneği anlatıp dinleyenleri benzeri hizmetlere teşvik etti.
Ülkenin sağ-sol çatışmalarıyla boğuştuğu dönemde o, çevresindeki insanları kavgadan uzak tutup ülkenin bu karanlık ortamdan kurtulması için çareler aramaya yönlendirdi. Dini ilimler konusunda donanım kazandırdığı genç üniversiteliler başta Ege’nin il ve ilçeleri olmak üzere yakın bölgelere gönderildi, gidenler oralarda izhariye adını verdikleri bir yıllık ön hazırlık kurs modelinin açılmasına öncülük etti.
1980 darbesiyle, İHL ve Kuran kursları dışında tüm dini faaliyetlere yasak geldiği gibi bir yıllık dini eğitimin verildiği, minik hazırlık kursları da çalışma şansını kaybetti, binaları sıkıyönetim tarafından sorgulanır hale geldi. Sorun çözmek için fikir cimnastiği yapılırken iki önemli alternatif ortaya çıktı. Özellikle Ankara-İzmir-gibi büyük merkezlerde okul olmaya müsait binalar, sancılı bir geçiş sürecine katlanıp özel okula dönüştürüldü, diğerleri yurt ya da dershane olarak değerlendirildi.
İlk yıllarda başarı düzeyi düşük birkaç dershane ve özel okulla başlayan çalışmalar, bir araya gelip yaptıklarını karşılaştıranlar eliyle büyüdü, faydalı gördüklerini diğerleriyle paylaşan özverili katılımcıların birikimleri kısa sürede ortak kazanım haline geldi. Branşında etkili olduğu görülen öğretmenler özellikle yaz dönemlerinde bir yerde toplandı yeni öğretmen adaylarına deneyimlerini aktardı, mesleğe yeni başlayanlar bile öğrencilere tesir edecek donanım kazandı. Faydalı olduğu görülen bu yöntem, yıl içinde belli aralıklarla tekrarlandığı için öğretmenler bulundukları beldelerde başarısıyla öne çıkmaya başladı.
Sıklıkla bir araya gelip yapılan hizmetleri değerlendiren hayatının baharındaki eğitimciler kimsenin o güne kadar uygulamadığı birçok farklı yol ve yöntem geliştirdi, gözlem ve ölçme sonuçlarına göre eğitime yön verildiğinden köklü kurumlarla rekabet edecek yeni bir anlayış ortaya çıktı. Devletin göstermelik faaliyetlere dönüştürdüğü zümreler, hakkını verenlerin elinde eğitimin itici gücüne dönüştü.
Gönüllülerin eğitimde yüksek bir çıta yakalamasında, ülke genelinde öğrenci karşılaştırmalarının yapıldığı merkezi sınavlara hazırlık kurslarının rolü büyüktür.
Bu kapsamda dershanelerde 2 farklı program uygulandı,
-Ortaokul son sınıf yani 8. sınıfların devam ettiği liselere,
-Lise son sınıfların ya da mezunların katıldığı, üniversitelere giriş sınavına hazırlık grubu.
Türkiye’de eğitimde yeterince motive edilemeyen çok geniş bir kesim bulunmaktadır. Özellikle liselere giriş sınavı taşranın il ve ilçelerinde yaşayan hedefsiz öğrenciler açısından çok önemli bir dönüm noktası oldu, beldesindeki iyi bir lisede eğitim görme ümidi ortaokul çağındaki öğrenciler arasında ciddi bir yarış sürecini başlattı.
Bu durum sınavla öğrenci alan okullara talebi artırınca, başlangıçta sadece büyük şehirlerdeki okullar ülke geneline yayıldı ve ülkenin en ücra köşelerinde bulunan gariban halkın çocuklarına yukarı tırmanma yolları açıldı. Başkalarının küçük yaştakilerle uğraşmaktan kaçındığı liselere giriş programlarına daha çok fedakâr gönüllüler ağırlık verdiler, her beldenin en yetenekli öğrencilerini bulup çıkarma görevini onlar üstlendi.
Yaşadığı yörenin imkansızlıklarıyla boğuşan kapasiteli gençler, önlerine konan bu fırsat sayesinde yüksek motivasyonla çalışma ivmesi yakaladı ve onlar için iyi bir üniversiteye giriş hayal olmaktan çıktı. Seçme öğrencilerin alındığı bir lisede eğitim gördükten sonra üniversiteye hazırlık için kolları sıvayanlar, yarışta birçok akranını geride bıraktı ve daha donanımlı bir birey olarak hayata atılma fırsatı doğdu.
Genelde mali imkânı olanların ya de ek destek alanların okuduğu, Boğaziçi-Bilkent-ODTÜ gibi sayısal alandaki üniversitelere ve hukuk-siyasal bilimler gibi sözel alandaki fakültelerin aralarında olduğu ülkenin en seçkin üniversitelerinin öğrenci profili değişmeye başladı, bu okullar giderek taşradan gelen gençlerle dolup taştı. Herkesin gözü önünde yaşanan bu gerçeklerden hareketle, başarılı sonuçları elde etme gayretine yol açacak ölçülebilir bir ortam oluşturmadan eğitimde motivasyonu yükseltmek kolay değildir.
Gelişmiş ülkelerin çoğu merkezi sınavları tek seçenek olarak kullanmasalar bile, sürekli karşılaştırmalar yapıp eğitime yön vermede bir araç haline getirmişler. Bu yüzden okullar arası kıyaslamalar yaparak neyin noksan gittiği konusunda yöneticiler uyarılmaktadır. Bizde ufak tefek aksaklıkları düzeltilerek başarıya katkısı mümkün olan merkezi sınavları kaldırma girişimlerinin arkasında mevcut yöneticilerin İHL takıntısı vardır.
Toplumun kendi öncelikleri olan okullara yeterli ilgiyi göstermemesi onları, eğitimin genel durumunu düşünmekten alıkoydu. Yıllardan beri ülke yönetmelerine rağmen öğrenci ve öğretmenleri motive edecek hiçbir yöntem ortaya koyamadılar, başarılı örnekleri, kapatırlarsa kendi düşündükleri okulların önündeki engellerin kalkacağı hesabıyla hareket ettiler.
Dershanelerin kapatılması Anadolu ve Fen liselerinin sayısının azaltılmasının ana sebebi, veli ve öğrencilerin bu okullar varken İHL’ye ilgi duymadıkları zannıdır. Hizmete ait okul binalarını alıp bazılarını hiç eğip bükmeden doğrudan İHL olarak tahsis etmeleri, bazılarını da değişik amaçlar için dağıtıp başarılı eğitim kurumlarını ortadan kaldırmalarının gerekçesi de alternatif olabilecek tüm başarılı kurumları kapatıp İHL’ye alann açma anlayışıdır.
İsmail S. Gülümser
