My Heritage, 23andme ve Ancestry gibi şirketler gen testiyle bize ırksal kökenimizi ve ailemizin nereden geldiğini söylüyor.

Ahval'den Sibel Ekin'in haberine göre dünya çapında milyonlarca insanın yaptırdığı gen testi Türkiye’de yasaklı ancak yurtdışında bu testi yaptıran çok sayıda Türkiyeli var. Testin sonuçlarıyla kimi Kızılderili kökenini öğrenmiş, kimi de Ermeni ya da Yahudi olduğunu keşfetmiş.


Gen testini internetten satın aldıktan sonra uygulaması oldukça basit. Şirket size bir kutu gönderiyor. Kutunun içinden çıkan küçük bir tüpe tükürük örneğinizi veriyor ardından tüpün üzerindeki numarayı şirketin internet sitesine girip kayıt oluyorsunuz sonra da kutuyu geri gönderiyorsunuz.

Sonuçlar bir ay sonra mailinizde. Yüzde olarak hangi ırktan geldiğinizi ve sizin gibi testi yaptıran insanlar arasındaki varsa akrabalarınızın listesini görebiliyorsunuz. İsterseniz hangi hastalık genini taşıdığınızı söyleyen bir sağlık testini de ekstra ücretle yaptırabilirsiniz. Irksal kökenini bulmak için gen testi yaptıran Türkiyelilerle yaşadıklarını konuştuk.

Tasarımcı Gül Çelik gen testi yaptırma hikâyesini şöyle anlatıyor:

“10 yıl önce meraktan yaptırdım. 10 yıldır yaptıran insanlar çoğaldıkça bilgiler güncellenip detaylanıyor. Yeni akrabalarımızı bulup bize maille söylüyorlar. Siz iletişim bilgilerinizin paylaşılmasına izin verirseniz akrabalarınız da size ulaşabiliyor.

İlk sonuçlarda iki üç ırk vardı ama son yıllarda buna yenileri eklendi. Sonuçlarımı şöyle özetleyeyim benim test yaptırdığım şirket yüzyıllar bazında atalarımı araştırmış. Soyağacımda 1500 senesinde Moğol var, 1600 yılında İtalyan eklenmiş 1700 yılında Yahudi, 1800’de de Ermeni eklenmiş ondan sonraki yüzyılda da Yunan var.”

Bayburtlu Müslüman bir Türk ailesi olduklarını söyleyen Çelik anlatmaya devam ediyor:

“Bayburtluyuz ama testte Ermeni olduğumu öğrendim. Teste göre İtalyan ve Yunan kanım da fazla. Anneanneme  `Biz Ermeni miyiz’ diye sordum ama reddetti, ‘Yok öyle bir şey’ dedi. Aile büyüklerimiz sonuçlara inanmak istemedi. ‘Bilmiyoruz böyle bir şey’ dediler. Testin bilimsel olduğunu söyledim ama duymak bile istemediler.

Biz bu testten önce Bayburt’u sadece Türk bilirdik. Ama insanlar evleniyorlar, isteyerek veya zorla din değiştiriyorlar, karışıyorlar. Belki anneannem biliyordu, toplum baskısından söylemek istemedi, onun adına üzgünüm.”

Gül Çelik, testle ortaya çıkan İtalyan kuzeniyle görüşmesini ise şöyle anlatıyor:

“İtalyan akrabalarımdan birisi mesaj attı. O, 1600 senesine kadar bulmuş kökenlerimizi İtalyan atalarımızın hikâyesini şöyle anlattı: İtalya’dan köle olarak 100 kişi Osmanlı topraklarına geliyor ve bu 100 kişiden biri bizim dedemizmiş. Benim akraba listemde Türkler, İtalyanlar, Yunanlılar, Ermeniler ve Süryaniler var. Listede gözüme çarpan bu beş ırk. Ben mesela tasarım el sanatları yapan bir insanım. DNA testiyle ortaya çıkan akrabalarımdan bana ulaşan on kişiden dokuzu hep el sanatlarıyla ilgilenen kişiler. Çok ilginç gerçekten.” 

Gül Çelik eşinin DNA sonuçlarıyla da şaşkınlık yaşadıklarını anlatıyor:

“Eşim Yahudi ve Kohen sülalesinden çıktı. Daha önce aileden buna ilişkin bir şey duymamış. Hiç Yahudi akrabası yok. Müslüman olarak yetiştirilmiş biri.”

Ermeni olduğunu öğrenince hissettikleri hakkında ise şöyle diyor, “Yurtdışında şunu gördüm: Türkiye’de doğmuş ve yetişmiş Yahudi, Ermeni ve Süryaniler, kültür olarak Türklerden farklı değil. Hatta aynılar. Dolayısıyla ben zaten ayrımcı biri olmadığım için DNA sonuçlarına sevindim ‘Aaa ne güzel öyle mi ve demek ki kanım çekmiş’ dedim.”

Ayşe Hanım, ABD’de yaşayan bir Türkiyeli matematik profesörü adını vermek istemiyor, test yaptırmaya karar verişini şöyle anlatıyor:

“ABD’de gen testleri çok yaygın, ben de merak ettim. Şükran gününde 23andme’de indirim olunca ‘alalım’ dedik.”

Ayşe sonuçları görünce çok şaşırdığını söylüyor:

“Sonuçlar için internetten girdiğimizde bana direk Türkiye’nin şehirlerini gösterdi, ailem nereden gelmiş nereye gitmiş buna dair bilgiler. Çok şaşırdık, çünkü adım dışında Türk olduğuma dair hiçbir bilgi girmemiştik. Biz Rizeliyiz ama teste göre ailem sırasıyla Trabzon, Artvin, Rize ve Samsun´a gelmiş. Şok olduk test nokta atışı yaptı. ‘Artvin’ diyor mesela, benim babaannem Gürcü,  Artvin’den. Trabzon hakkında ise bir bilgim yoktu, sonra aile büyükleri Trabzon’dan geldiğimizi doğruladı.”

Test sonuçlarıyla bulduğu kayıp akrabasının hikâyesi de bir hayli ilginç:

“Şirket bin tane akrabamı bulmuş. Bir tanesi çok ilginçti. ‘Gerhard’ diye Ekvatorlu biri 3. dereceden kuzenim görünüyor. Adama mesaj attım. Sonra baktım, babası Moskova’dan ben biliyorum ki babamın amcasının oğlu Moskova’ya göç etmişti. Orda bir Rus’la evleniyor, çocukları oluyor sonra önce Ekvador’a ardından ABD’ye göçüyorlar. Bu listedeki kişi de onun torunu. Şu an Florida’da yasayan babamın kuzeninin torununu buldum.”

İlginç başka bir detay daha paylaşıyor Ayşe Hanım:

“Benim eşim bir baktı 3. dereceden kuzeni Kanada’da ünlü bir yazar. “Allah Allah bizim böyle bir tanıdığımız yok” dedi sonra iletişime geçtik, meğer kadıncağız biyolojik babasını bilmiyormuş. Hikayesi şöyleymiş; kadının annesi Hollandalı  60’lı yıllarda Hollanda’ya gelen bir Türk işçiyle aşk yaşıyor. Sonra bu yazar doğuyor ama anne kızına babasının kim olduğunu söylememiş, şu anda da alzheimer. Kadın babasını bulmak için bu testi yapıyor, tek bildiği babası bir Türk. Test sonuçlarında bir çıkıyor ki babası Antakyalı. Biz aile içinde araştırdık Hollanda’ya giden kim var diye hala bulamadık. Ama biliyoruz ki eşimin akrabalarından biri.”

Test sonuçlarında karşılaştığı başka bir sürpriz hakkında ise şunları söylüyor:

“Ben Matematik profesörüyüm. Test sonuçlarında çıkan akrabalarımın çoğu da benim gibi matematikçi, yani genlerde bir şey var.”

Ayşe Hanım, test sonuçlarının ona ne düşündürdüğünü şöyle anlatıyor, “23andme den aldığım DNA datamı bu testi yapan başka bir şirketin My Heritage’ın sitesine ücretsiz yükledim. Orada da genlerimde yüzde 20 Yunan ve Ermeni çıktım. Biz koca bir imparatorluktan gelen bir toplumuz karışmamız çok doğal ben “Ne güzel karışığım” diye düşündüm. Yunan arkadaşlarıma da yazdım `yüzde 20 Yunanlıymışım¨ diye onlar da ‘Biz de yaptıralım muhtemelen bizde de Türklük çıkacak’ dediler.”

Test şirketlerinin elinde çok fazla Türkiyeli datası olmadığını da belirterek ekliyor:

“Data olsa sonuçlar daha da çeşitlenecek. Mesela ben biliyorum ki bende Kürt kanı da var ama o çıkmadı işte. O kadar ayrıntıya inmiyor Lazı da göstermiyor mesela. Süryani’yi benim yaptırdığım test Arap kategorisinde değerlendiriyor. Türk ırkı da ‘Batı Asyalı’ diye geçiyor. Ama Ermeni ve Yunanlı var bunların genlerinizdeki yüzdesini veriyor. Daha çok Türkiyeli bu testi yaptırsa ellerindeki data çeşitlenecek ve daha ayrıntılı sonuçlar edineceğiz.”

Aslı Muzde ise gen testini sağlık kaygısıyla yaptırdığını anlatıyor:

“Kanser geni taşıyor muyum, diye araştırmak istedim, yokmuş öğrendim. Etnisite meselesine gelince yüzde 73 Orta Asyalı çıktım. Ama diğer dağılımlar beni şaşırttı. Çünkü İtalyan ve Yunan kanımın olduğunu öğrendim ama beni en fazla şaşırtan yüzde 1-2 civarinda Kızılderili kanım olduğunu öğrenmem oldu. Aileden bununla ilgili hiçbir şey duymadım. Bir Kızıldereli kanı taşımak hem hoşuma gitti, hem de ilginç geldi.”

Peki, sonuçları ailesi nasıl karşıladı:

“Babam inanmadı, reddetti. Annemin tepkisi daha komikti. DNA testleriyle bir sürü akrabanız çıkıyor. Annem ‘Olan akrabalarımız bize yetiyor, fazlasına ihtiyaç yok’ dedi. Ben de ona bu testin ben kadın olduğum için maternal patter’dan yola çıkılıp yapıldığını ve bu akrabaların onun tarafından geldiğini anlattım. Ben öyle deyince ‘Hımm o zaman bir tanışalım’ dedi.”

Muzde’den sonra arkadaşları da bu testi yaptırmış:

“İngiltere’deki Türk arkadaşımda Hint kanı çıktı ve ‘Ben Hintlilerden nefret ederim’ diyen bir kızdı. Kendinde o kanı gördükten sonra düşünceleri değişti. Gaziantepli bir arkadaşım Yahudi olduğunu öğrendi inanamadı. ‘Yahudilerden hoşlanmıyorum’ derdi. Çok şaşırdı. ‘Ben bunu Gaziantep’te açıklayamam’ dedi. Şimdi Yahudilik üzerine okumaya başladı.”

Aslı Hanım, test sayesinde kayıp akrabasını bulma hikayesini ise şöyle anlatıyor, “3.dereceden kuzenimle tanıştım. Almanya’da yaşayan Türklerden. Ailesi Aydınlı. Tahminim, büyük dedem Yunanistan’dan geldiğinde üç kardeş geliyorlar ama kardeşlerden birini kaybediyorlar. Bu kuzenim kayıp kardeşin torunu.  Sonra başka biri daha ulaştı bana. Bu çocuk da Fransa’da evlatlık edinilmiş. Kayak hocası. ‘Akrabam var mı’ diye DNA testini yaptırıyor ve beni bulunca da ‘Sen benim ailemsin’ demeye başladı, bayramlarda arıyor. Yakında evime gelip yatılı kalacak. 

Aslı Muzde, test sonuçlarını öğrenmekle yaşadığı değişimi ise şöyle anlatıyor:

“Kızılderililerin, sorunlarıyla daha çok ilgilenmeye başladım. Böyle bir testi herkese öneririm. İnsan şunu görüyor dünyadaki bütün ırklara kolunuzu uzattığınız mesafedesiniz. Damarlarında dolaşan kan birbiriyle bağlı, o yüzden ‘biz’ ve ‘onlar’ diye bir şey yok.”


Kaynak: Ahval