Cüzdanlara itinayla paraları dizdiğimiz günler geride kaldı. Çoğu zaman cüzdanda para bulmak bile zorlaştı. Paranın cüzdandan gitmesinin fakirleşme ile ilgisi yok.
Paranın yerini plastik banka kartları aldı, nakit ödeme kabul eden dükkanlar azaldı. İskandinavya’nın iki ülkesi Danimarka ve İsveç hızla nakit ödemenin tarih olacağı günlere doğru ilerliyor.
Nakit para olmazsa kara para da olmaz. Nakit para karşıtlarının argümanı bu yönde. Herkes kredi kartı ya da cep telefonuyla ödeme yaparsa, para akışı da daha şeffaf olur. Çoğu Avrupalı yine de banknot ve madeni paralardan vazgeçmek istemiyor. Ancak İskandinav ülkelerinde durum daha farklı. Örneğin Danimarka’da nakit para kullananların sayısı son derece azaldı. Halk da kartla alışverişten oldukça memnun. Küçük meblağlarda bile kartla ödemenin kolaylığından yararlanıyorlar.
Küçük meblağları banka kartlarıyla ödemek bir çok ülkede mümkün değil. Almanya’da da genelde belli bir miktarın altında banka kartlarıyla ödeme yapılmıyor. Bu nedenle her Almanın cüzdanında mutlaka parası vardır. Bazıları da banka kartlarıyla ödeme yapmayı, alışveriş bilgilerinin başkalarının eline geçmesinden endişe ettikleri için tercih etmiyorlar. Banka kartlarıyla ödeme yapılmasına eleştirel yaklaşanların en belirgin gerekçesi ise bankaların masraflarını düşürmek için kartla ödeme uygulamasını desteklemeleri. Ama bu mazeretler Danimarkalılar için geçerli değil.
Bankaların ne alıp sattıklarını, neleri tükettiklerini bilmelerinden rahatsız olmuyorlar. Bu yüzden banka kartıyla ödeme giderek yaygın hale geliyor. Hatta banka kartlarının dışında, cep telefonları aracılığıyla da ödeme yapılması son dönemlerde yaygın bir uygulamaya dönüştü. Kartla ödemede olduğu gibi mobil ödemede de Danimarkalılar heveslerini ortaya koyuyor. Halkın neredeyse yüzde 80’i cep telefonlarına yükledikleri bir aplikasyonla ödemelerini bu yöntemle de gerçekleştiriyorlar. Mobil ödeme, salt ticari işletmeleri kapsamıyor. Arkadaşlar arasında borç alıp vermeden, bit pazarında alış veriş yapmaya kadar bir çok alanda büyük kolaylıklar sağlıyor.
Bundan 20 yıl önce Danimarkalıların yüzde 80’i nakit para kullanıyordu. Bugün nakit kullananların oranı yüzde 20’yi geçmiyor. Yüzde 20’lik bu kesim de yakın bir zamanda nakit paraya veda edebilir. Euro bölgesinde ise nakit ödeme yapanların oranı yüzde 70’ler düzeyinde bulunuyor. Kıyaslamayı yaptığımızda Danimarka’nın hızla nakitsiz günlere doğru ilerlediğini görüyoruz.
Nakit paranın ortadan kalkması banka şubelerini de etkiledi. Danimarka’da birçok banka şubesi nakit para kabul etmiyor. Şubeler daha çok danışmanlık hizmeti ve dijital işlemler üzerinden para transferini yapıyor. Euro’nun kullanılmadığı Danimarka’da en yüksek banknot 1000 kron. Yaklaşık 130 Euro değerinde olan 1000 kronu bazı bankalar kabul etmiyor. Bugün cebinde 1000 kron banknot taşıyan birini bulmak oldukça zor.
İskandinavya’nın bir diğer ülkesi İsveç’te de benzer manzara var. Ülke genelindeki esnafların 2025 yılına kadar yarısının nakitsiz ödemeye geçmesi bekleniyor. 2010 yılında alışverişlerin yüzde 40’ı nakit olarak yapılırken bu sene sayı yüzde 10’a düştü. Gençler arasında ise adeta nakitin adı yok. 18-24 yaşları arasındaki gençler ödemelerini yüzde 95’i ödemelerini banka kartı veya Swish adı verilen bir telefon uygulaması üzerinden yapıyor. Kart taşımamak istemeyen İsveçliler ise ellerine mikroçip taktırıyor. Şimdilik 4 bin İsveçli bu uygulamayı tercih ediyor. Sayının giderek artması sürpriz olmayacak.
Tıpkı Danimarka’da olduğu İsveç’te de nakit para işlemi yapan bankaların sayısı hızla düşüyor. Nakit paranın azalması sonucunda bankaların da tamamen elektronik para kullanma eğilimlerini arttı. Artık ülkedeki bin 400 banka şubesinin neredeyse yarısı nakit para işlemleri yapmıyor. Ayrıca birçok yerdeki ATM’ler de sökülüyor.
Bankaların nakit paraya veda etmesinin nedenlerinden biri de ülkede çok yaygın olan banka soygunları oldu. 2000’lerin başında İsveç’te çok yaygın hale gelen soygunlar, 2009’da bir grup hırsızın helikopterle milyonlarca dolar çalmasının ardından ülke gündemine oturmuştu. Ancak günümüzde durum oldukça değişti. 2008’de 210 banka soygunu yaşanmasına karşın 2017’de sadece 2 banka soygunu gerçekleşti. Bankaların nakite veda etmesine en çok hırsızlar üzüldü!
Nakit para alışkanlığının ortadan kalkmasıyla bağış toplayan kurum ve kuruluşlarında alışkanlıkları değişmeye başladı. Başkent Stockholm’daki Sunbyberg Kilisesi, İsveç’te nakitsiz bağış kabul eden ilk kilise oldu. Halkın para ile olan alışkanlıklarının değiştiğinin altını çizen kilisenin rahibi, “Zaten artık bankalar dahi nakit para kabul etmiyor. Biz de buna çözüm olarak elektronik ödemeleri kolaylaştıracak yeni yöntemler geliştirdik” diye gelinen durumu özetledi. Yolunuz İsveç veya Danimarka’ya düşerse cebimde nakit para yok diye endişelenmeyin. Banka kartınız varsa her türlü ödemeyi yapabilirsiniz.
Kaynak: TR724
