Yeni tip koronavirüs (Covid-19) salgınından çıkış umudu olan aşılar az sayıda ülkede uygulanmaya başlanırken, dünyanın en yoksul ülkelerinde insanlar hastalık riski altında aşılara erişmeyi bekliyor.

Covid-19 aşı uygulamalarıyla ilgili verilerin derlendiği "Ourworldindata" internet sitesine göre, aşılar toplam 4 milyar 450 milyon nüfusun yaşadığı 52 ülkede uygulanırken, 3 milyar 390 milyon nüfusun yaşadığı 142 ülkede henüz yaygın aşılama başlamadı.


Çoğu Güney Yarımküre'de yer alan dünyanın yoksul ülkelerinde yaşayan milyonlarca kişinin henüz aşılanmaya başlanamaması, küresel boyuttaki salgının tamamen kontrol altına alınmasını önleyeceği gibi, ekonomik eşitsizliğe bağlı "bağışıklık uçurumu" yaratma tehlikesi taşıyor.

Dünya genelinde şimdiye kadar 52 ülkede, 54 milyon 343 bin 675 doz aşı uygulandı.

Aşıların 22 milyon 560 bini Asya kıtasında, 17 milyon 750 bini Kuzey Amerika'da, 13 milyon 690 bini Avrupa kıtasında, 330 bin 512'si Orta ve Güney Amerika ülkelerinde, 13 bini 163 ise Afrika'da yapıldı.

Afrika'da 53, Asya-Pasifik bölgesinde 47, Orta ve Güney Amerika'da 28, Avrupa'da 14 ülkede klinik denemeler haricinde henüz hiç kimse aşılanamadı.

Bu durum, Avustralya, Yeni Zelanda, Japonya ve Güney Kore gibi bazı gelişmiş ülkelerde aşıların onayına ilişkin prosedürlerin sonuçlanmamasından kaynaklanırken, ülkelerin çoğu aşılara erişemediği için bağışıklık korumasından yoksun kalıyor.

"DÜNYA FECİ BİR AHLAKİ BAŞARISIZLIĞIN EŞİĞİNDE"

Covid-19'a karşı etkinliği klinik denemelerde ispatlanan, yaygın veya acil kullanım onayı alan aşıların, yüksek ve orta gelirli ülkeler tarafından ikili anlaşmalarla rezerve edilmesi, aşılara erişimdeki adaletsizliğin en önemli sebebi olarak öne çıkıyor.

Üreticiler, ellerindeki stokların ve kısa-orta vadede üretmeyi planladıkları aşıların büyük bölümünü, ön satın anlaşmalarındaki taahhütte bulunduğu ülkelere ayırmış durumda.

Bu nedenle Dünya Sağlık Örgütü'nün (DSÖ) öncülük ettiği, ihtiyaç sahibi ülkelerin aşılara eşit erişimini hedefleyen Covid-19 Aşıları Küresel Erişim Programına (COVAX) aşı tedarik edilemiyor. COVAX kapsamında öncelikli olarak aşı verilmesi planlanan orta ve dar gelirli 92 ülkeye henüz tek doz dahi aşı gönderilemedi.

DSÖ Genel Direktörü Dr. Tedros Adhanom Ghebreyesus, 18 Ocak'ta yaptığı açıklamada, dünyada aşılara erişimdeki eşitsizliğe dikkati çekerek "Açık konuşmam gerekiyor, dünya feci bir ahlaki başarısızlığın eşiğinde. Bu başarısızlığın bedeli de dünyanın en yoksul ülkelerinde insan hayatı ve geçim kaynaklarıyla ödenecek" ifadesini kullanmıştı.

AFRİKA'DA ACİL AŞI İHTİYACI

Afrika, aşı dağıtımındaki eşitsizliğin en çarpıcı şekilde ortaya çıktığı kıta konumunda bulunuyor. 1 milyar 350 milyon nüfusa ev sahipliği yapan kıtada şimdiye dek yalnızca 98 bin nüfuslu ada ülkesi Seyşeller'de Covid-19 aşıları yapılmaya başlandı.

Bugüne dek 3 milyon 380 bin 887 vakanın görüldüğü, virüs nedeniyle 82 bin 886 kişinin kaybettiği kıtada yalnızca 13 bin 163 aşı yapılabildi.