Gürcistan’daki medya çalışanları ve sivil toplum temsilcileri endişeli. Nisan ayı başında, tamamıyla iktidardaki Gürcü Rüyası partisi tarafından kontrol edilen Gürcistan parlamentosu, ülkede “yabancı ajanların” kayıt alınmasına ilişkin yeni bir yasa ile yayın yasasında değişiklikler öngören düzenlemeleri kabul etti.
Buna göre, Gürcistan’daki medya ve sivil toplum kuruluşlarının artık yurt dışından fon alması fiilen yasaklandı. Yurt dışında fon sağlamaları halinde, özel bir sicile kayıt yaptırmaları ve yetkili makamlar tarafından denetim yapılmasını kabul etmeleri gerekiyor. Ayrıca söz konusu yeni düzenlemeler kapsamında, ülkedeki yayın içeriklerinden sorumlu devlet İletişim Komisyonu’nun yetkileri de genişletildi.
Muhalif kesim, bu düzenlemelerin ülkedeki gazetecilerin bağımsız çalışmasını imkânsız hale getireceği görüşünde. Uluslararası Gazetecileri Koruma Komitesi (CPJ) değişikliklerin “Ulusal güvenlik kaygıları bahanesiyle basın özgürlüğünü kısıtlama girişimi” olduğunu belirtti. Gürcistan Gazeteciler Birliği de değişiklikleri “Medyanın bağımsızlığına yönelik doğrudan tehdit” olarak nitelendirdi.
Mevcut yeni düzenlemelerin yanı sıra internet üzerinden yayın yapan medya kuruluşları için ayrı yasal düzenlemeler yapılması da öngörülüyor.
Sansür mü, güvenlik önlemleri mi?
Yetkili makamlar, söz konusu yasa değişikliklerinin medyaya “yüksek standartlar” getireceğini ve “dezenformasyonun yayılmasını” önleyeceğini savunuyor. Ayrıca, Gürcistan’ın söz konusu alandaki ulusal mevzuatının uluslararası standartlara uyarlaması için bu yasal değişikliğin kaçınılmaz olduğunu belirtiliyor. Gürcistan Başbakanı Irakli Kobakhidze de yeni düzenlemeyi “Sansür değil, ulusal çıkarların korunması” diye savunuyor.
Ancak yeni yasal düzenlemeyi eleştirenler, “dezenformasyonun engellenmesi” ve “ulusal çıkarların korunması” gibi iddialı ifadelerle, hükümeti desteklemeyen ve Gürcistan’daki Avrupa yanlısı protestoları haberleştiren yayın kuruluşları üzerinde kolayca baskı kurulabileceği tehlikesine dikkat çekiyor.
Özel televizyon kanalı Formula’nın sunucusu Giorgi Targamadze, “İktidar partisi temsilcileri, yayın yasasını değiştirirken ‘İngiltere’deki benzer bir yasayı kopyaladıklarını’ belirttiler, ancak sivil toplumun ve gazetecilerin bir kısmı burada İngiltere örneğinin verilmesinin yanlış olduğu görüşünde” diye konuşuyor.
Targamadze’ye göre, Gürcistan’da bağımsız bir yargı sisteminin olmaması nedeniyle İngiltere örneği Gürcistan’a uygulanamaz. Ayrıca yeni düzenlemelerle basın yayın alanındaki her şeyin devlet kurumlarının, özellikle de İletişim Komisyonu’nun yetkisi kapsamına girdiğini belirten Targamadze, artık Gürcistan medyasının yayın içeriklerini bu komisyonun kontrol edeceğini dile getiriyor.
İktidar partisi “yabancı ajanların” kayıt altına alınmasıyla ilgili yasanın, yabancı devletlerin çıkarlarını temsil eden kuruluşların faaliyetlerini ABD Adalet Bakanlığı’na bildirmeye zorunlu kılan ve 1938’de kabul edilen Amerikan FARA (Yabancı Ajanlar Kayıt Yasası) yasasına benzediğini belirtiyor.
Ancak Gürcistan sivil toplumunun büyük bir kısmı ise bu söyleme karşı çıkarak, “Amerika Birleşik Devletleri’ndeki yasa lobi kuruluşlarını kontrol etmeyi amaçlarken, Gürcistan’da kabul edilen versiyonu medya ve sivil toplum kuruluşlarını hedef alıyor” diyor.
Yasa Gürcistan’daki bağımsız gazeteciliği tehdit ediyor
Eleştirel yayın yapan TV Pirveli çalışanı ve sunucusu Nanuka Şorşoliani yapılan değişikliklerin, devlet makamlarınca kontrol edilmeyen medyayı susturmayı amaçladığı görüşünde. DW’ye konuşan Şorşoliani, “Düzenlemeler hükümete yayın içeriği üzerinde aşırı kontrol sağlayarak bağımsız gazeteciliği tehdit ediyor. Gerçekte bu, eleştiriyi bastırma aracıdır” diyor.
Şorşoliani’ye göre, Gürcistan’da medyanın yabancı fon almasına getirilen kısıtlamalar, bağımsız televizyon kanallarının çalışmasını imkansız hale getiriyor. Şorşoliani, “Daha önce mali nedenlerle kapanmak zorunda kalan Mtavari TV’de çalıştım. Şimdi de çalıştığım TV Pirveli diğer bağımsız kanallar gibi büyük sorunlarla karşı karşıya” diye vurguluyor.
Şorşoliani’ye göre, medyanın çalışmasını zorlaştıran bir diğer nokta da yetkililerin talebi üzerine haberlerin bilgi kaynaklarının açıklanmasına getirilen zorunluluk. “Kaynağın gizli kalma güvencesi olmazsa insanlar gazetecilerle konuşmaktan korkacaktır. Gazeteci örneğin, bir devlet kurumundaki yasadışı tedbirleri ifşa etmek isteyen birine veya anonim olarak konuşmak isteyen aile içi şiddet mağduruna kaynağın gizliliği güvencesini garanti edemeyecektir” sözleriyle endişelerini dile getiriyor.
Yasaya uymamanın cezası hapis
Bu arada “yabancı ajanların” kayıt altına alınmasıyla ilgili kanun sadece kuruluşları kapsamıyor, düzenleme bireyler için de geçerli. JAMnews Genel Yayın Yönetmeni Margarita Achwlediani’nin aktardığına göre, düzenlemenin önceki versiyonu para cezası öngörürken, yeni hali hapis gibi cezai yaptırımlar da içeriyor. Yabancı ajan olarak kayıt yaptırmamaya beş yıl hapis cezası öngörülüyor.
JAMnews haber portalı 2018’den beri beş dilde tüm Güney Kafkasya’dan haber ve analizler yayınlıyor.
JAMnews ayrıca ABD Başkanı Donald Trump’ın emriyle Amerika Birleşik Devletleri Uluslararası Kalkınma Ajansı’nın (USAID) kapatılmasından da olumsuz etkilenecek. Trump’ın USAID’i kapatması dünya çapında birçok bağımsız medyaya sağlanan hibelerin kesilmesine yol açtı.
JAMnews’in kapanması durumunda birçok gazetecinin sivil aktivizme yönelebileceğini belirten Achwlediani, bunun gazetecilikten daha az etkili olacağını ifade ediyor. Dolayısıyla Gürcistanlı gazetecilerin umudu Batı’nın şimdi Tiflis’e siyasi baskı yapması.
Uluslararası toplumun tepkisi
Avrupa Güvenlik ve İşbirliği Teşkilatı (AGİT) Nisan ayı başında yaptığı açıklamada, Gürcistan yönetiminin yeni düzenlemelerini eleştirdi. Avrupa Birliği Dış İlişkiler ve Güvenlik Politikası Yüksek Temsilcisi Kaja Kallas ve Avrupa Komisyonunun Genişlemeden Sorumlu Üyesi Marta Kos’un ortak açıklamasında da Gürcistan hükümetinin attığı adımların “ülkedeki demokrasinin temellerini zedelediği ve AB’nin değerleriyle temelde uyumsuz olduğu” belirtildi.
Formula TV’den Giorgi Targamadze, AB’nin sivil toplum kuruluşlarına ve bağımsız medyaya mali yardım teklif etmesine rağmen bu konuda henüz bir karar alınmadığını belirtiyor. Targamadze, “Gazetecilerimiz, kameramanlarımız, sunucularımız ve editörlerimiz aylardır maaş almadan çalışıyor. Tüm mali kaynaklarımız tükendi. Kapanmak zorunda kalmadan önce şimdi desteğe ihtiyacımız var” diye içinde bulundukları durumu aktarıyor.
Bu Haberlerdeİlginizi Çekebilir
Uluslararası kuruluş Sınır Tanımayan Gazeteciler’in aktüel raporuna göre, Gürcistan’da basın özgürlüğünde durum hızla kötüleşme kaydetti. Kuruluşun sıralamasında Gürcistan 2024’te 26 sıra gerileyerek 180 ülke arasında 103’üncü sıraya düştü. Bir önceki raporun kapsadığı 2023’te ise Gürcistan 77’nci sırada yer alıyordu.
Haberin kaynağına buradan ulaşabilirsiniz
