İstatistiklere göre Türkiye 2021 yılında Avrupa’dan en çok katı atık ve plastik çöpü alan ülke oldu. Eurostat verilerine göre Türkiye, 2022’de yine birinci sırada yer aldı.
Türkiye, Avrupa ülkelerinin “plastik atıklar için çöp merkezi” oldu. Bakanlık, gelen atık plastiklerin akıbetini gizlese de Avrupa İstatistik Ofisi’nin (Eurostat) yayımladığı sonuçlara göre, Türkiye 2022 yılında da Avrupa Birliği’nden (AB) en fazla geri dönüştürülebilir plastik atık ithal eden ülke oldu.
Greenpeace’in 2016-2018 dünya plastik atık ticareti verileri raporuna göre, Çin’in yurt dışından atık ithal edilmesini yasaklamasının ardından plastik ithalatı Endonezya, Hindistan ve Türkiye’ye kaydı. Plastik atık ihraç eden ülkelerin başında ise ABD, Almanya, İngiltere ve Japonya geliyor. Rapora göre, Türkiye’nin ithalatı 2016 yılının başında aylık 4 bin ton iken, 2018’in başında aylık 33 bin tona yükseldi.
2018 yılına kadar dünyada üretilen katı çöplerin %40’ını Çin alıyordu. Çin’in 2018 yılındaki plastik atık ithalatını, 2021 yılında da her türlü katı atık ithalatını yasaklaması üzerine; AB ülkelerinin plastik çöplerinin ve diğer katı atıklarının yeni merkezi Türkiye oldu. 2016’da Avrupa’dan Türkiye’ye 3 bin 616 ton plastik atık gelirken Avrupa İstatistik Ofisi 2021 atık ihracatı verilerine göre Türkiye 2021 yılında 14,7 milyon tonla Avrupa Birliği’nden en fazla atık ithal eden ülke oldu. Bu atıkların başında plastikler geliyor. Çöp ithalatına gelen tepkiler üzerine AKP iktidarı 18 Mayıs 2021 tarihinde Resmi Gazete’de yayımlanan tebliğ ile Türkiye’de plastik atık ithalatını yasakladı. Ancak karardan 45 gün sonra plastik atık yasağı geri çekildi.
Avrupa İstatistik Ofisi’nin bugün yayımladığı yeni sonuçlara göre, Türkiye 2022’de de AB’deb en fazla geri dönüştürülebilir plastik atık ithal eden ülke oldu. 2022’de AB dışına en çok ihraç edilen geri dönüştürülebilir atıklar sırasıyla kağıt, plastik ve cam oldu. Türkiye AB dışına gönderilen tüm geri dönüştürülebilir plastiğin yüzde 29’una tekabül eden 319 bin tonunu ithal etti. Türkiye’yi yüzde 17 payla Endonezya ve yüzde15 payla Malezya izledi.
ZARARSIZ KAĞIDI BAŞKALARI, ZARARLI PLASTİĞİ TÜRKİYE ALIYOR
2022’de birlik ülkeleri 1,1 milyon ton geri dönüştürülebilir plastik ürünü, AB dışındaki ülkelere ihraç etti. Eurostat verilerine göre Türkiye 588 bin tonluk hacimle, geçen yıl AB’den en fazla geri dönüştürülebilir kağıt ithalat eden ülkelerden biri oldu. AB’nin toplam 4,9 milyon ton olarak kayda geçen geri dönüştürülebilir kağıt ihracatının yüzde 29’u Hindistan’a; yüzde 19’u Endonezya’ya ve yüzde 12’si Türkiye’ye yapıldı. AB 2022’de sınırları dışına toplam 6,4 milyon ton geri dönüştürülebilir kağıt, plastik ve cam ihraç etti.
Bu, toplam ihracatın 2021’e göre yüzde 8,4 oranında arttığı; baz yılı olarak kabul edilen 2010’a göre yüzde 35’ten fazla azaldığı anlamına geliyor. Birlik ülkeleri geçen yıl, 930 milyon euro değerinde geri dönüştürülebilir kağıt, 423 milyon euro değerinde geri dönüştürülebilir plastik ve 25 milyon euro değerinde geri dönüştürülebilir cam ihraç etti.
İnsan Hakları İzleme Örgütü (HRW), Eylül 2022’de yayımladığı raporunda Türkiye’de plastik geri dönüşüm tesislerinde çalışanların ve tesis çevresinde yaşayanların temel sağlık haklarının tehdit altında olduğunu söylemişti. Tesislerde çalışanlarla görüşen örgüt, bu kişilerin solunum hastalıkları, kronik baş ağrısı ve cilt sorunlarından şikayetçi olduklarını, çalışırken koruyucu ekipmana ve meslek hastalıkları için sağlık hizmetlerine erişimleri olmadığını paylaşmıştı. Eurostat’ın 2021 atık ihracatı verilerine göre Türkiye, 14,7 milyon tonla Avrupa Birliği’nden en fazla atık ithal eden ülke olmuştu.
AB’den ihraç edilen tüm hurda metalin yaklaşık üçte ikisini oluşturan 13,1 milyon tonluk bölümü Türkiye’ye gönderilmişti. Brüksel merkezli Avrupa Çelik Derneği (EUROFER) AB’nin hurda metallerini “daha düşük çevre, iklim, çalışma ve sosyal standartlara sahip üçüncü ülkelere ihraç etmesini” eleştirmişti. Avrupa Parlamentosu bu yılın başında imha edilecek tüm atıkların sevkiyatının yasaklanması da dahil olmak üzere, atık sevkiyatına yönelik daha sıkı prosedürler ve kontrol önlemleri getiren yeni bir yasa teklifini kabul etmişti.
ÇÖPLER NE OLUYOR?
Çevre ve Şehircilik Bakanlığı ve Değerlendirilebilir Atık Malzemeler Sanayicileri Derneği ithal edilen plastiklerin geri dönüştürülüp, ham plastikle karıştırılarak yeniden plastik üretimi yapıldığını ve ekonomiye katkı sağlandığını iddia ediyor. Döviz artışı ve hammadde artışları ile birlikte Avrupa’nın çöplerini plastikte hammadde gören AKP iktidarı kendisine yakın şirketlere verdiği teşviklerle yeni bir rant alanı da oluşturuyor. Türkiye’yi, çöplerinden kurtulmak isteyen Avrupa ülkelerinin çöplüğü haline getiriyor.
İthal edilen çöplerin ne kadarının dönüştürüldüğünü Bakanlık gizliyor. Hem Bakanlık hem de şirketler şeffaf olmaktan uzak. Konuyla ilgili veriler ticari sır olduğu gerekçesiyle yayımlanmıyor. Devlet kontrolünde devam eden çöp ithalatıyla gelen plastik türevli atıkların tamamı işlense dahi prosedürde ortaya çıkan hava emisyonu, atık su ve bakiye atıklar hakkında da bilgilendirme yapılmıyor. Konuyu araştıran gazeteciler çöp ithalatı yapan şirketlerin saldırılarına uğruyor.
Bakanlık yalanlasa da sıklıkla yol kenarlarına, meralara, doğal yaşam alanlarına, kent çeperlerine dökülen ithal plastik çöp atıkları görüntüleri çıkmaya devam ediyor. Türkiye’yi Avrupa’nın çöplüğüne çevirmeye çalışan AKP iktidarı halk sağlığını, çevreyi ciddi anlamda tehdit ediyor.
