Türkiye’de yaklaşık 27 bin aile hekimi, 7 bin 500 kadar da Aile Sağlığı Merkezi (ASM) binası bulunuyor. Apartman altı konut, cami ve dükkânlarda hizmet veren ASM binalarının birçoğu depreme dayanıklı değil. “Çürük raporu” verilenlerin tahliyesinin istendiği ancak yeni yer bulmanın zor olduğunu belirten aile hekimleri, kiraların 50-60 bin liraya kadar yükseldiğini söylüyor. Bazı ASM binalarına ise çürük olmasına karşın ‘sağlam raporu’ verildiğini öne süren hekimler “Olası bir depremde sağlam kalan ASM’lerin sayısı yüzde 10’u geçmez. Bunu 11 ili etkileyen son depremlerde de gördük” diyor.
Yıkıma yol açan depremden alınan derslerden biri sağlık kurumlarının ayakta kalması ve ulaşılabilir olması. İstanbul gibi metropolde ASM binalarının yüzde 32’si 1999 depremi öncesinde inşa edilmiş. Yüzde 89’unun ise depreme dayanıklılık testi olmadığı belirtiliyor. İzmir’in Balçova İlçesi, Eğitim Mahallesi’nde bulunan ve belediyeye ait olan 2 Nolu Aile Sağlığı Merkezi de tahliye kararı alınan ASM’lerden yalnızca biri. ‘Depreme dayanıksız’ raporu verilen binanın boşaltılması süreci de başladı.
ÇÜRÜĞE SAĞLAM RAPORU
ASM’nin taşınmasıyla ilgili iş yükü ve stresini aile hekiminin yaşadığını belirten İzmir Aile Hekimleri Derneği Başkanı Dr. Muhteber Çolak “Yeni binanın kirası 55 bin TL. Tadilatı için de 500-600 bin lira masraf çıkacak. Bunun altından nasıl çıkacağız bilmiyorum” dedi. Bütün ASM binalarının deprem testinin yapılmasının önemine dikkat çeken Çolak, özetle şunları kaydetti: “Bizim binaya çürük raporu verilince yeni yer bulmakta zorlandık. Bir dükkan kiraladık ama tadilat yapılması gerek. İzmir’de bizim gibi sorun yaşayan aile hekimleri oldu. Önümüzdeki süreçte yine benzer sorunlar olacak. Karabağlar’da kamuya ait bir ASM’ye de tahliye kararı verildi ve boşaltılmayı bekliyor. Kira bulmak şu an çok zor. Kiralar fırladı. Aslında bütün kurumların, bütün binaların depreme dayanıklı olması gerek. Ama bunu kamu yapmalı. Sorun sağlık sistemine bakıştan başlıyor. Bu hizmetin kamu aracılığıyla kamu binalarında verilmesi gerek.” Çolak, ASM’lerin pek çoğunun apartman altı ya da dükkanlarda hizmet verdiğini de kaydetti.
KAYNAK VAR
Türk Tabipleri Birliği (TTB) Aile Hekimliği Kolu Başkanı Dr. Emrah Kırımlı ise İstanbul’da bin tane ASM binası olduğunu anımsatarak “300’ü 99 Marmara depremi öncesi yapıldığı için güvensiz. 32 tanesi boşaltıldı” dedi. Çürük olan binalara da sağlam raporu verildiğini söyleyen Kırımlı “Bunlar da kamuya ait binalar. Ataşehir’de bir bina vardı mesela. ASM’nin demirleri erimiş, gözle görülüyor ancak ona da sağlam raporu verilmiş. Taşınacağı yer de çürüktü, kolanları patlamıştı. Çünkü denetimler yapılmıyor. Böyle başka örnekler de ne yazık ki var” dedi. Kırımlı, şöyle devam etti: “Sağlık Bakanlığı’nın ASM binası olarak yaptığı yapı az. Belediyenin yaptığı, bağışlarla yapılan binalar da bakanlığın sayılıyor. Binaların yenilenmesi için de kurumlar topu birbirine atıyor. Apartman altlarında ASM binaları var. Apartmana girip deprem güvenlik testi yapamıyorsunuz. İzmir’de, Bursa’da oldu, aile hekimlerine ‘binayı boşaltın’ dediler. Aile hekimlerine ‘çıkın’ deniyor. ‘Nereye çıkacağız?’ denince ‘Bir yer bulursunuz kendinize’ deniyor. ASM binalarını kamu yapmalı, bu devletin görevi. İstanbul Havalimanı inşaatının ihalesini alan Kalyon ve Cengiz’in kamuya ödenemesi gereken kira borcu olan 1 milyar 195 bin ertelenmiş. Bu paranın sadece 195 milyonluk kısmıyla, toplamda 5 bin hekimin çalışabileceği, bin 200 ASM binası yapılabilir. Kaynak yok değil kaynak bize yok. Yakın zamanda bir deprem yaşadık, oradaki ASM’lerin çoğu yıkıldı, aynısı olacak. Sağlık kurumu depremde çalışmak zorunda ve yıkılmamaları önemli. O durumda olacak ASM oranı yüzde 10’u ne yazık ki geçmez. Bunu gördük ve yaşadık. 11 ilde etkili olan depremde binin üzerinde ASM’den yüzde 10 kadarı ayakta kaldı.”
TTB: BİRİNCİ BASAMAK SAĞLIK HİZMETLERİ YAPILANDIRILMALI
Türk Tabipleri Birliği (TTB), 6 Şubat 2023’de meydana gelen Maraş merkezli depremlerle ilgili “Altıncı ay deprem raporu: Olağandışı durumlara dayanıksız birinci basamak sağlık hizmetleri” dün düzenlenen toplantı ile açıklandı. Raporda, deprem bölgesinde yıkılan aile sağlığı merkezlerinin yapımı için hiçbir çalışma başlatılmadığına dikkat çekildi. TTB Halk Sağlığı Kolu üyesi Dr. Mehmet Zencir, neoliberal politikaların sağlık sisteminde, özellikle de birinci basamak sağlık hizmetlerinde yarattığı çöküşün açıkça görüldüğünü belirterek, aile sağlığı merkezlerinin ya yıkıldığını ya da çok kötü fiziksel koşullarda olduğunu, hemşire-ebe yetersizliğinden teçhizat eksiklerine kadar bir dizi sorunla baş başa bırakıldığını kaydetti. “Oysa afetlerde birinci basamak sağlık hizmetlerine çok büyük iş düşüyor. Polikliniğe sıkışan değil, sahaya çıkarak çalışma yürüten bir sisteme ihtiyaç var” dedi.
