Türkiye’de AKP iktidarı döneminde en çok sistem değişikliğine uğrayan kurum eğitim oldu. Bu konunda hala tartışmalar devam ediyor ve herkesi tatmin edecek bir sistem de yaratılamadı.
Türkiye’deki ders kitaplarını inceleyen araştırmaya göre, cinsiyetçi içerikler ile dinsel simgelere yapılan vurgular geçen seneye göre artış gösterdi. Kitaplarda cihat ve Yeni Osmanlıcılık kavramlarına yer veriliyor.
Cumhuriyetin kuruluşundan bu yana Türkiye’de ders kitaplarının resmi ideolojinin etkisi altında kaleme alındığı, çeşitli çevrelerce dile getirilen bir görüş. AKP döneminde de eğitim alanında durum farklı değil. Son olarak Dr. Canan Aratemur ve Dr. Sezen Bayhan tarafından hazırlanan “Değişen Ders Kitaplarında Sekülerizm ve Toplumsal Cinsiyet Eşitliği” araştırması, bu durumu gözler önüne seriyor.
DW Türkçe’nin haberine göre, Aratemur ve Bayhan’ın 2018 yılında yenilenen ders kitapları ile bir önceki yılın ders kitaplarını karşılaştırdığı rapora göre, ders kitaplarında dinsel referansların yanı sıra erkek egemen bakış açısı artış gösterdi.
Araştırmada, 2018 yılında Türkçe kitaplarına eklenen “Erdemler” teması vesilesiyle dini vurgulu metinlerin çoğaldığı belirtiliyor. Altıncı sınıf Türkçe kitabında bu tema kapsamında “Birey ve Toplum” bölümü altında, dua eden bir padişah ve karşısına çıkan “hızır” karakterlerinin yer aldığı bir metinde, “Allah’ım senden şudur dileğim” gibi ifadelerle modern anlatımlara değil, hurafelere yer verildiğine dikkat çekiliyor.
Aynı kitapta “Kişisel Gelişim” bölümünde Çinli filozof Lao Tzu’dan alıntılanan bir metinde Allah ve kader inancı vurgulanarak, “‘Benim oğlum yanımda, sizinkiler askerde ama bunların hangisinin talih, hangisinin talihsizlik olduğunu sadece Allah biliyor” sözlerine yer veriliyor.
Ortaokul Türkçe kitaplarında dini vurgunun yer aldığı temalardan bir diğeri ise “Milli Mücadele ve Atatürk”. “Mehmet Akif Ersoy’un ‘Allah bu millete bir daha İstiklal Marşı yazdırmasın’ sözü ile ilgili neler düşünüyorsunuz” gibi soruların yer aldığı yenilenen 6’ncı ve 7’nci sınıf kitaplarında İslami-milliyetçi bir vurgunun göze çarptığı belirtiliyor.
Rapora göre ayrıca, yenilenen ortaokul ve ilkokul 2’nci sınıf Türkçe kitaplarında da dini öğelerin artışı nedeniyle önemli bir değişiklik var.
Kitaplarda artış gösterdiği vurgulanan bir diğer konu ise camileri tanıtan metin ve cami görselleri. Örneğin, geçen senenin 8’inci sınıf Türkçe kitabında cami görseli yer almazken, 2018 kitabında “Sanat” teması altında dört sayfa boyunca Selimiye Camii’ni tanıtan pek çok görsele yer verildiği belirtiliyor.
Araştırmaya göre, 2018 yılı 10’uncu sınıf Tarih kitabında gaza ideolojisinin işlerliği ve İslami fetih anlayışı iki hâkim anlatı olarak yer alıyor. “İslam’ın sınırlarını genişletmek” olarak tanımlanan gaza ideolojisinin “Osmanlı Devletiʼnin görkemli yükselişinin gerçek sebebi” olduğu belirtilirken, fethedilen yerlerin İslamileşmesi de, “Osmanlılar bir şehri fethedince ilk olarak ana kiliseyi camiye çevirmiştir” gibi ifadelerle anlatılıyor.
Aynı kitapta Osmanlıların siyasi bir güç olarak ortaya çıkmasının en önemli nedenlerinden birinin gaza ve cihat anlayışı olduğu vurgulanıyor.
Ortaöğretim Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi kitaplarında gözlenen fark ise cihat kavramının yeni kitaplara girmiş olması… Geçen seneden farklı olarak, 2018 yılı 11’inci sınıf kitabında, “Dünya ve Ahiret” adlı ünitede, Allah yolunda cihat edip şehit olanlara ölü denmemesi gerektiği ifade edildiği belirtiliyor.
Aynı kitapta, “İslam dinine göre Allah yolunda öldürülenler şehit mertebesine yükselir” ifadesinin doğru mu yanlış mı olduğu sorulurken, bu ifade 2017 basımı 10, 11 ve 12’nci sınıf ders kitaplarında bulunmuyor. Araştırmaya göre, diğer yandan, aynı kitapta “Kur’an’da Bazı Kavramlar” adlı ünitede sekiz temel kavramdan biri cihat olarak yer alıyor.
Doktor Bayhan’a göre, kitaplarda en önemli değişikliklerden biri düşünce ve ifade özgürlüğü sınırlarının dinle çizilmesi. Bayhan, “Laiklik göstermelik olarak yer alıyordu ama en azından Anayasa’ya referans vardı. Şimdi ise ayetlere referans yapılıyor” diyor. Laiklik konusunun 2018 yılı 7’nci sınıf ile tüm ortaöğretim kitaplarından çıkarıldığının ifade edildiği raporda, “Düşünce özgürlüğü sadece din içi bir kavram olarak uyarlanıyor” deniyor.
