İngiltere’de milletvekilleri bugün Avrupa Birliği’nden (AB) ayrılma sürecini (Brexit) başlatan Lizbon Antlaşması’nın 50. maddesinin işletilmesinin uzatılmasını yani Brexit’in ertelenmesini oylayacak.
Söz konusu madde, üye bir ülkenin AB’den ayrılmak istemesi sonrası izlenecek süreci belirliyor.
Ayrılık müzakereleri için iki ayrı süre belirleyen madde, bu sürenin bitiminde ayrılık anlaşmasına son şeklini veriyor ve AB ile birlikten ayrılmak isteyen ülke arasında gelecekte kurulacak ilişkilerin taslağını belirliyor.
İngiltere, 50. maddeyle ilgili işlemleri 29 Mart 2017’de başlattı, bu da ülkenin 29 Mart 2019’da AB’den ayrılması gerektiği anlamına geliyor.
Yasalar uyarınca teorik olarak İngiltere, koşullar değişmezse, anlaşmayla veya anlaşma olmadan 29 Mart’ta Mart’ta AB’den ayrılmak zorunda
İngiltere geciktirme talebinde bulunabilir
İngiltere, 50. maddenin işletilmesi süresinin uzatılmasını talep edebilir veya bir genel seçim ya da başka bir referandumla alternatif sunabilir.
Ama bu, Parlamento sürece onay verse ve hükümeti harekete geçmeye zorlasa dahi, İngiltere’nin kendi başına atabileceği bir adım değil. AB üyesi diğer 27 ülkenin de sürede onayı gerekiyor.
AB liderleri 21-22 Mart tarihlerinde bir araya gelecek. İngiltere bu zirvede resmen Brexit’in ertelenmesini talep edebilir, bu talep de AB liderleri tarafından onaylanabilir.
Bir diğer ihtimal de, erteleme kararının 29 Mart’tan önce herhangi bir tarihte bakanlık ve büyükelçilik seviyesinde alınması olabilir.
Avrupa Komisyonu sözcüsü, “Önce talepte bulunulmalı. Bu daha sonra tüm üye devletlerin oybirliğiyle alınacak bir karar olur” dedi.
Sözcü, “Karar almanın farklı yolları var, kararın nasıl alınacağı 50. maddede spesifik olarak belirtilmiyor” diye konuştu.
AB’nin kararı ne olur?
AB, erteleme talebine “Evet” demek zorunda değil. AB liderleri, İngiltere’nin tam olarak hangi nedenle erteleme istediğini öğrenmek isteyebilir.
Eğer bu talep, Brexit’i İngiltere Parlamentosu’nda daha fazla tartışmak için zaman kazanma amacıyla yapılırsa, çok da sıcak bakmayabilirler.
Dolayısıyla İngiltere’nin AB Zirvesi’ne net bir planla gitmesi gerekiyor.
AB’nin Brexit başmüzakerecisi Michel Barnier, Avrupa Parlamentosu’ndaki konuşmasında şu uyarıyı yaptı:
“Bu İngiltere’nin kendi sorumluluğu. Gelecekte kuracağımız ilişkilere dair tam olarak ne istediklerini söylemeliler. Tercihleri ne olacak? Ertelemeye dair alınacak muhtemel bir karardan önce bu soruya yanıt vermeliler.”
Eğer son dakikada anlaşmanın yasalaşması için kısa süreli, birkaç haftalığına ertelemeye ihtiyaç duyuluyorsa AB buna yeşil ışık yakabilir. Aksi takdirde, Brexit’in anlaşma olmadan gerçekleşmesi için AB sorumluluk üstlenebilir.
Haziran sonuna kadar olacak 3 aylık bir uzatma süreci de çok zor olmaz. Mayıs’ta Avrupa Parlamentosu seçimleri var ama yeni parlamenterler Temmuz’un ilk haftasına kadar göreve başlamıyor.
Bu da, İngiliz parlamenter dahil, tüm Avrupa Parlamentosu üyelerinin gerekli görüldüğü takdirde Brexit anlaşmasını özel bir oturumla onaylayabilecekleri anlamına geliyor.
Uzun süreli erteleme
3 aydan daha uzun erteleme teorik olarak mümkün olsa da, daha karışık bir yasal ve siyasi zemine girilmiş oluyor.
İngiliz hükümeti, Brexit olmasa da, Mayıs ayındaki Avrupa Parlamentosu (AP) seçimlerine katılmayacağını duyurdu. Dolayısıyla, İngiltere AB üyesi olarak kalsa dahi, yeni Avrupa Parlamentosu’nda İngiliz parlamenterler olmayacak.
Ama diğer AB üyeleri, Brexit’in 3 aydan uzun bir süre ertelenmesi durumunda, İngiltere’nin AP seçimlerine katılması gerekeceği konusunda ısrar edebilir.
Veya AP’daki mevcut İngiliz parlamenterlerin geçici bir süreliğine sandalyelerini korumaları talep edilebilir.
50. maddenin hükümsüz kılınması
Bir diğer ihtimal, 50. maddenin tamamen geri çekilmesi veya iptal edilmesi olabilir. İngiltere hiç kimseye ve kuruma danışmadan bunu yapabilir. Bu da, Brexit’in hiçbir zaman gerçekleşmeyeceği, İngiltere’nin AB üyesi olarak kalmaya devam edeceği anlamına gelir.
Ama İngiltere Başbakanı Theresa May “bu ihtimalin asla gerçekleşmemesi gerektiğini” söylüyor.
AB’nin en yüksek yargı organı olan Avrupa Adalet Divanı (EJC) Aralık ayında, 50. maddenin hükümsüz kılınması durumunda bunun “kesin ve koşulsuz” bir karar olması gerektiğini duyurmuştu.
Dolayısıyla ECJ, 50. maddenin önce iptal edilip daha sonra yeniden yürürlüğe sokulması girişimine olumlu bakmayacağı uyarısı yapmıştı.
