Diyarbakır, Van ve Mardin büyükşehir belediyelerine İçişleri Bakanlığı kararıyla 19 Ağustos günü kayyım atanması, Kürt siyasi hareketi ve muhalefet tarafından “sivil darbe” olarak tanımlandı. Kürt siyaseti, 90’lı yıllardan bugüne “sivil darbe” olarak değerlendirilen 3’ü AKP döneminde gerçekleşen 4 ayrı yönelime maruz kaldı.

3 OLAY AKP HÜKÜMETLERİ DÖNEMİNDE GERÇEKLEŞTİ


MA’nın haberine göre, bunlardan ilki, 1994 yılı Mart ayında DEP’li milletvekillerinin Mecliste gözaltına alınarak tutuklanmasıydı. Diğer üç olay ise, AKP döneminde yaşandı. 14 Nisan 2009’de Demokratik Toplum Partisi (DTP) operasyonu, 4 Kasım 2016’da HDP Eş Genel Başkanları Selahattin Demirtaş ve Figen Yüksekdağ’ın da aralarında olduğu 9 milletvekilinin tutuklanması ile 19 Ağustos’ta üç büyükşehir belediyesine yapılan kayyım atamaları oldu.

2 MART SİVİL DARBESİ

Genel Başkanlığını Hatip Dicle’nin yaptığı Demokrasi Partisi (DEP), 12 Aralık 1993 tarihinde Meclis’e girdi. DEP vekili Leyla Zana’nın Meclis’te Kürtçe yemin etmesi üzerine milletvekilleri Orhan Doğan, Hatip Dicle, Leyla Zana, Ahmet Türk ve Sırrı Sakık ile bağımsız milletvekili Mahmut Alınak’ın dokunulmazlıkları DYP, ANAP, MHP, BBP ve bazı CHP vekillerinin “Evet” oyları ile 2 Mart 1994’te kaldırıldı.



VEKİLLER MECLİSTE YAKA PAÇA GÖZALTINA ALINDI

Meclis’ten çıkmama kararı alan DEP milletvekilleri Orhan Doğan ve Hatip Dicle, polisler tarafından yaka paça gözaltına alındıktan 13 gün sonra tutuklanarak, Ankara Merkez Kapalı Cezaevi’ne konuldu. Ardından Anayasa Mahkemesi, DEP’i 16 Haziran 1994’te kapattı. Milletvekilleri 10 yıl sonra tahliye edildiler.

14 BİN 473 GÖZALTI, 292 FAİLİ MEÇHUL

Bu süreç, milletvekillerin tutuklanması ve parti kapatma ile sınırlı kalmadı. İHD’nin 1994 yılı Hak İhlalleri Raporu’nda, 14 bin 473 kişinin gözaltına alındığı, toplam 537 yıl hapis cezası verildiği, 292 faili meçhul cinayetin yaşandığı, çatışmalarda 5 bin kişinin yaşamını yitirdiği, bin 500 köyün yakıldığı ve boşaltıldığı yer aldı.

EKONOMİK VE SİYASİ KRİZLERE NEDEN OLDU

2 Mart Darbesi’ni izleyen süreçte ülkenin ekonomik ve siyasi yaşamında çoklu krizler yaşandı. Öyle ki Dönemin İçişleri Bakanı olan Nahit Menteşe, 2 Mart Darbesi’nin Türkiye açısından iyi sonuçlar doğurmadığını ve Kürt sorununun çözümüne fayda sağlamadığını yıllar sonra itiraf edecekti.

14 NİSAN SİVİL DARBESİ

Bir sonraki “sivil darbe”, 15 yıl sonra AKP’nin ikinci döneminde yaşandı. 14 Nisan 2009 tarihinde “KCK yapılanması” adı altında Kürt siyasetine Diyarbakır merkezli operasyon başlatıldı. Sabaha karşı yapılan baskınlarda aralarında DTP Genel Başkan Yardımcıları Kamuran Yüksek, Selma Irmak ve Bayram Altun’un da bulunduğu 51 kişi gözaltına alındı. DTP, 11 Aralık 2009 tarihinde Anayasa Mahkemesi tarafından kapatıldı.



7 BİN 748 GÖZALTI, 3 BİN 895 TUTUKLAMA

Aynı yıl kurulan Barış ve Demokrasi Partisi’nin (BDP) milletvekilleri ve eski DTP’liler Ahmet Türk, Emine Ayna, Selahattin Demirtaş ve Aysel Tuğluk hakkında “zorla getirme” kararı çıkartıldı ve Meclis’te kriz haline geldi. KCK operasyonları 2012 yılına kadar devam etti. BDP’nin, 2011 yılı Ekim ayında açıkladığı raporunda, KCK operasyonlarının ilk 30 ayında 7 bin 748 kişinin gözaltına alındığı, 3 bin 895 kişinin tutuklandığını yer aldı.

KCK DAVALARI KUMPAS DAVALAR ARASINDAN ÇIKARILDI

KCK davaları, Cumhurbaşkanlığı İletişim Başkanlığı tarafından “Kumpas Davaları” arasına alınmıştı. Ancak bu yıl içinde KCK davaları, “Ergenekon”, “Balyoz” “Selam Tevhid” gibi davalar arasından çıkartıldı.

4 KASIM SİVİL DARBESİ

1 Kasım genel seçimlerinde HDP, yüzde 10 barajını aşarak 10.7 oy aldı ve 59 milletvekili ile Meclis’te temsil edilme hakkı kazandı. AKP ve MHP’nin uzlaştığı, CHP yönetiminin de destek vermesiyle 20 Mayıs 2015 tarihinde Meclis’te yapılan oylamayla milletvekili dokunulmazlıkları kaldırıldı. 4 Kasım 2016 gecesi ise, aralarında HDP Eş Genel Başkanları Figen Yüksekdağ ve Selahattin Demirtaş’ın da olduğu 9 milletvekili tutuklandı. Daha sonraki süreçte de gözaltına alınanlarla birlikte 12 milletvekili tutuklandı.



10 BİN DOLAYINDA HDP’Lİ GÖZALTINA ALINDI

“4 Kasım Darbesi” Kürt siyasi hareketi için sadece milletvekillerinin tutuklanmasını ifade etmiyor. Bu süreçte 10 bine yakın HDP’li gözaltına alındı. Parti binalarına sık sık polis baskınları düzenlendi. HDP’nin siyasi çalışmaları “terör” kavramı içerisine alınarak, yargılamalara konu edildi. HDP milletvekillerinin tutuklanmasından önce DBP’li 96 belediye kayyum atanması ve belediye eş başkanlarının tutuklanmasıyla süreç başlatılmıştı.

19 AĞUSTOS SİVİL DARBESİ

PKK Lideri Abdullah Öcalan, 11 Eylül 2016 tarihinde kardeşi Mehmet Öcalan aracılığıyla “Kürt meselesinin çözümü için devletle görüşmelerin devam etmesi” yönünde mesaj verdi. Aynı gün DBP’li belediyelere kayyım atanma süreci başlatıldı ve kısa bir sürede DBP’li 97 belediyeye kayyım atandı.



ZAMANLAMASI BAKIMINDAN MANİDAR

19 Ağustos’ta yapılan kayyım atamaları da, Öcalan’ın mesajlarının zamanlaması ve niteliğiyle ilişkilendirildi. Öcalan, 7 Ağustos 2019 günü avukatlarıyla yaptığı son görüşmede yine “Kürt sorununda çözüm için hazırım” mesajı verdi. Öcalan’ın çağrısına 2016 yılına benzer şekilde, 12 gün sonra “kayyım” politikaları ile verilmiş karşılık verilmiş oldu.

PARTİ KAPATMA TARTIŞMALARI BAŞLADI

Kayyım atama kararına AKP-MHP iktidar bloku dışında kalan çok büyük bir kesim hukuksal olmadığı ve anti-demokratik niteliği nedeniyle karşı çıktı. AKP Sözcüsü Ömer Çelik ve İçişleri Bakanı Süleyman Soylu, kayyım atamalarının ardından kapatılan Bask partisi Herri Batasuna örneğini gündeme getirdi. Dönemin Anayasa Mahkemesi Başkanı Haşim Kılıç, DTP’yi kapatma kararı sonrasında “Mahkememiz Batasuna kararını (AİHM) göz önünde tutmuştur” açıklaması yapmıştı. Yaşananlar parti kapatma politikasının yeniden devreye girebileceği tartışmalarını beraberinde getirdi.

HDP HUKUKLA DEĞİL ANCAK ZORBALIKLA KAPATILABİLİR

HDP Onursal Başkanı Ertuğrul Kürkçü, parti kapatma tartışmalarına dair, “Böyle bir niyet varsa, her şeyden önce HDP’nin kapatılmasını elimizdeki tüm güçle, yani toplumsal, siyasi, ahlaki tüm güçle karşı koymamız gerekir. Bu akla bile getirilmemelidir. Mevzuatı biliyoruz. Buna göre HDP’nin kapatılmasını gerektirecek bizim bildiğimiz, bizim yaptığımız bir şey yok. HDP’yi kapatmaya kalkışmak hukukla değil, ancak bir zorbalık projesiyle mümkün olabilir” dedi.

AKP-MHP-ERGENEKON İTTİFAKINDA DERİN TARTIŞMA

DEP Milletvekili ve İmralı Heyeti Üyesi Hatip Dicle ise, “Hemen kayyım atamadılar çünkü İstanbul seçimleri sendelemeye yol açtı. AKP-MHP-Ergenekon ittifakı içinde derin bir tartışma başladı. İktidar, ‘başka bir strateji düşünmeye gerek yok. Önümüze koyduğumuz 2071 devlet hedefini, yani Ortadoğu’da işgalciliği, Kürt halkının iradesini kırmayı, hegemonyayı hedef alan stratejimize devam’ dedi” ifadelerini kullandı.

CHP’NİN HAREKETE GEÇMESİNİ ERGENEKON ENGELLEYECEK

Kayyım atama kararlarının CHP’li belediyelere de sıçrayacağını ileri süren Dicle, “Bu noktada Ergenekon’un görevi çok kapsamlı” dedi. Dicle, CHP Gençlik Kolları ve CHP içeresindeki demokratik kesimlerin “harekete geçme” yönündeki inisiyatiflerinin durdurulmasının bu görev içinde olduğunu söyledi.