KHK’larla ihraç edilenlere ‘SGK kaydı olmadan çalışabilecekleri iş buldukları’ için 23 kişinin gözaltına alınması “Peki KHK’lılar ne yapsın?” sorunu gündeme getirdi.
KHK’larla ihraç edilenlere ‘SGK kaydı olmadan çalışabilecekleri iş buldukları’ için 23 kişinin gözaltına alınması “Peki KHK’lılar ne yapsın?” sorunu gündeme getirdi. Sigortalı işte çalışamayan, işyeri açamayan, avukatlık, öğretmenlik yapamayan KHK’lıların önündeki en büyük engel ne?
Antalya merkezli 7 ilde düzenlenen bir operasyonla KHK’larla ihraç edilenlere Sosyal Güvenlik Kurumu (SGK) kaydı olmadan (sigortasız) çalışabilecekleri işler ayarladıkları gerekçesiyle 23 kişi gözaltına alındı. Habere yorum yapan sosyal medya kullanıcıları “Peki KHK’lılar ne yapsın?” sorusunu sordu. KHK’lıların çalışmasının önünde yasal bir engel var mı? KHK’lıların sigortalı çalışmasının önünde yasal engel var mı? KHK’lıların iş bulamadıklarına dair örnekler var mı?
15 Temmuz darbe girişiminin ardından 21 Temmuz 2016’da Olağanüstü Hal (OHAL) kapsamında ilan edilen Kanun Hükmünde Kararnamelerle (KHK) 130 bine yakın insan kamudan ihraç edildi. Toplamda 2 bin 500’e yakın kurum ve kuruluş kapatılarak faaliyetlerine son verildi. KHK’larla ihraç edilen yüz binlerce insan o günden beri iş bulmakta zorlanıyor. Kamuda işe giremeyen KHK’lılar, sigortalı işlerde de çalışamıyor. Zira bir “genelge” önlerinde hep engel.
KHK’LILAR HANGİ GENELGEYLE İŞSİZ BIRAKILIYOR?
OHAL ilanı ve KHK’ların yayınlanmasıyla 2 Ağustos 2016 tarihinde SOSYAL GÜVENLİK KURUMU BAŞKANLIĞI Sigorta Primleri Genel Müdürlüğü “FETÖ/PDY kapsamında kapatılan işyerleri” konulu bir genelge yayımladı. Genelgede özel ve kamu tüm kurumlara KHK’larla ihraç edilenlere ilişkin talimatlar yer alıyor. Genelge ile işyerleri kapatılan sigortalının (KHK’yla kapatılan işyerinde sigortası olanlar) işten ayrılış bildirgesinin ünitelerce re’sen düzenleneceği ve işten ayrılış nedeni olarak da “36- OHAL/KHK” kodu kullanılacağı kaydedildi.
Genelgede gözaltı ve tutukluluk hallerinde iş akitlerine son verilen KHK’lılar içinse “İşverenin gözaltına alınan veya tutuklanan sigortalıların görevden uzaklaştırılmış oldukları dönemde hizmet akitlerinin askıda olduğu dikkate alınarak ücret ödememesi halinde sigortalıların soruşturma tamamlanıp görevlerine son verilinceye/iş akitleri fesh edilinceye kadar geçen süre için işten ayrılış bildirgesinde sigortalının işten ayrılığı ay ve önceki aya ait hizmetleri “0” gün ve “0” kazanç olarak, eksik gün nedeni ise “4- Gözaltına alınma”, “5- Tutukluluk” olarak bildirilecektir” ifadelerine yer verildi.
SGK, KAPATILAN İŞYERİNDEN BİRİNİ TESPİT EDERSE…
Genelgenin dikkat çekici bölümlerinden biri de şuydu: “İşyerleri, 667 ve 668 sayılı KHK’lar kapsamında kapatılmış işverenlerden (4/b) kapsamında sigortalılığı bulunanların işyerlerinin kapatıldığına ilişkin bilgilerin Kurumumuzca tespit edilmesi halinde, bildirim yükümlülüğü bulunan kurum ve kuruluşlarca gerekli sonlandırma işlemleri yapılmak üzere, ilgili kurumlar bilgilendirilecek olup, ilgili kurumlarca sonlandırma işlemlerinin yapılması sonucunda (4/b) kapsamındaki sigortalılıkları bildirim yükümlüsü kurum ve kuruluşlardan gelen bilgilere göre sonlandırılacaktır.” Buna göre SGK dökümünde düşülen “KHK/OHAL” şerhine rağmen işe giriş yapılırsa, SGK tarafından ilgili işyerine “bildirim” yapılıyor.
GENELGE KHK’LILARIN HAYATINI NASIL ETKİLEDİ?
KHK’larda açık bir düzenleme olmasa da KHK’ların kamu kurumlarınca yorumlanması suretiyle bu kişiler, yerel yönetimlerde belediye başkanı, belediye meclis üyesi ve muhtar olamıyor. Avukatlık yapmalarına henüz yakın zamanda Anayasa Mahkemesi tarafından izin verilen KHK’lılar özel eğitim kurumlarında çalışma için gerekli olan yasal izinleri de alamıyor. Haklarında takipsizlik kararı verilenler de bu izinleri alamıyor.
Genelge ile ihraç edilen, ya da KHK’yla kapatılan işyerlerinde sigortası olanlar sosyal güvenlik kayıtlarına “KHK ile ihraç edildiği” şerhi düşülmeye başlandı. Bu uygulamanın sonucu şu şekilde tezahür etti: Özel sektörde iş bulabilen bir KHK’lı için işveren tarafından “işe giriş bildirgesi” verilmek istendiğinde, işveren bu şerhi görerek “başına bir bela gelmemesi” için işe almaktan vazgeçiyor. Bu şerhe rağmen işe giriş yapıldıysa, yukarıda genelgenin ilgili bölümünden yapılan alıntıda görüleceği üzere, Sosyal Güvenlik Kurumu (SGK) tarafından, kişinin “KHK ile ihraç edildiği” yazılı olarak işverene hatırlatılıyor.
TAPU KAYITLARINDA “RİSKLİ KİŞİ” İBARESİ
Sayılan bu hak mahrumiyetlerine ilaveten, kamu görevinden ihraç edilen kişiler pek çok kamu kurumunun veri tabanında “sakıncalı kişi” olarak tanımlanıyor. Örnegin, Tapu Kadastro Genel Müdürlüğü’nde oluşturulan ve KHK ile ihraç edilen kişilerden oluşan Riskli Kişi veri tabanındaki gerçek kişiler tapuda alım satım yapamıyor ve tanık olarak resmi işlemlere katılamıyor. Benzer şekilde, Türkiye İş Kurumu veri tabanında 36/OHAL/KHK olarak kodlanan kişiler meslek eğitim kurslarına kabul edilmiyor.
ENGELLİ BAKIMI ALAMIYOR, SİGORTA ŞİRKETLERİ TAZMİNAT ÖDEMİYOR
İhraç edilen kamu personeli SOYBIS veritabanında da fişlenmiş oluyor. Kendisi ya da eşi ihraç edilen kişilere “engelli bakım” yardımı verilmiyor. Yerel yönetimlerce işyeri açma ruhsatı da verilemeyen KHK’lılar, özel sigorta şirketlerinden sigorta ya da kasko poliçesi satın alırken de zorluklar yaşıyor. Riskin oluşması durumunda da sigortalanan riske ilişkin tazminatları sigorta şirketlere gönderilen Genelge/Talimat gerekçe gösterilerek ödenmiyor.
BANKALAR HESAP AÇMADI
Basına da yansıyan bilgilere göre bazı bankalar tarafından KHK ile ihraç edilen kamu personeline hesap açılmıyor. Hesap açamayan pek çok KHK’lı ya da KHK’yla kapatılan işyerinden sigortası bulunan kişi, özel sektörde iş bulamıyor. Örneklerin basına yansıması üzerine bazı bankalar geri adım atsa da Türkiye Bankalar Birliği de bu konuda kendisine yapılan şikayetleri ‘yetkisi olmadığı’ gerekçesiyle incelemiyor.
Şimdi de Garanti bankası..!
“Sayın vekilim KHK ile memuriyetten ihraç edildim. Asgari ücretle bir iş buldum. İş verenim Garanti Bankasından maaş hesabı açmamı söyledi. Garanti Bankası KHK li olduğum gerekçesiyle sizinle çalışmak istemiyoruz dedi. Bulduğum işten de oldum.” pic.twitter.com/y9CCrmh6Hf
— Ömer Faruk Gergerlioğlu (@gergerliogluof) December 27, 2019
2 BİN ENGELLİ, ENGELLİ HAKLARINDAN YARARLANAMIYOR
En az iki bin engelli kamu görevlisi OHAL KHK’ları ile ihraç edildi. Bu kişiler de engellilere tanınan haklardan faydalandırılmıyor. Aynı zamanda KHK ile ihraç edilen kişilere yurtdışından gelen para transferleri de ‘Yasaklı TC Kimlik Numarası’ listesinden yer aldıkları gerekçesiyle ödenmiyor.
Yine Vakıfbank..!
Bugün!“Ömer bey yurtdışından adıma gelen parayı alamıyorum gönderen kişi öz abim, ne iş bulabiliyoruz ne yurt dışına çıkabiliyoruz. Nasıl bir sistem bu hırsızlık mı yapalım? Kendi ülkemizde mülteci gibi yaşamaktan yorulduk”
KHKlıya HerşeyYasak
— Ömer Faruk Gergerlioğlu (@gergerliogluof) January 6, 2020
YAPI DENETİM FİRMALARINDA DA ÇALIŞMALARI YASAK
KHK’lılar mali müşavirlik ve serbest muhasebecilik eğitim ve stajına da kabul edilmiyor. KHK ile ihraç edilen mimar, mühendis, teknisyen, laborant ve diğer yardımcı teknik personelin, YAPI Denetim Firmalarında çalışması da 16.04.2018 tarih ve 67634 sayılı Çevre ve Şehircilik Bakanı oluru ile yasaklanmış durumda.
KHK’lıların özel sürücü kurslarına eğitmen olmaları fiili müdahaleler ile engelleniyor. KHK’lılar ayrıca istihdam garantili meslek edindirme kurslarına kabul edilmiyor. KHK’lıların eşleri KOSGEB kredilerinden yararlandırılmıyor.
KHK’yla ihraç edilenlerin “koruyucu aile” statüleri de kaldırıldı.
“AĞAÇ KÖKÜ YESİNLER” DENMİŞTİ
7 Ekim 2016 tarihinde AK Parti Isparta İl Başkanı Osman Zabun, kamudan ihraç edilen memurlarla ilgili ‘Ne yer ne içerler’ yönünde tartışmalar olduğunu belirterek, “Ağaç kökü yesinler” ifadesini kullanmıştı.
