Adalet Bakanlığı tarafından, ‘Özgür Birey, Güçlü Toplum; Daha Demokratik Bir Türkiye’ sloganıyla hazırlanan İnsan Hakları Eylem Planı, 2 Mart’ta Cumhurbaşkanı Erdoğan tarafından açıklanacak. 11 temel ilkesinden biri, “Hiç kimse eleştirisi veya düşünce açıklaması nedeniyle özgürlüğünden yoksun bırakılamaz” olan planın, Türkiye’de ifade özgürlüğü yok sayılarak cezaevine gönderilen binlerce tutuklunun akıbetini ne yönde etkileyeceği merak konusu. Peki, eylem planı hangi hakları koruyacak, temel ilkeler neler?

Plan, Beştepe Millet Kongre ve Kültür Merkezi’nde saat 13.30’da düzenlenecek olan toplantıda, kamuoyuyla paylaşılacak. Siyasi parti genel başkanlarının da davet edildiği toplantıya TBMM Başkanı Mustafa Şentop, yüksek yargı başkanları, kabine üyeleri, gayrimüslim cemaat temsilcileri, büyükelçiler, BM, AB, Avrupa Konseyi, AİHM temsilcileri ile sivil toplum kuruluşları başkanları, rektörler, dekanlar, akademisyenler, hukukçular ve gazeteciler katılacak.


AMACI YENİ VE SİVİL BİR ANAYASA YAPMAK

Bakanlığın ön görüsüne göre, İnsan Hakları Eylem Planı, Cumhuriyetin 100. yılına girmeye hazırlanan Türkiye’nin bu süreçte ‘temel politika belgesi’ olacak. Plan, mevzuat ve idari faaliyetleri hukuki öngörülebilirlik, şeffaflık ve hesap verilebilirlik temelinde ele alıyor.

Mülkiyet hakkına, kazanılmış haklara, suç ve cezanın şahsiliğine, masumiyet karinesine güçlü bir vurgu yapıyor, bu alanlarda somut değişiklikler planlıyor. Ayrıca, yargının bağımsızlığını ve tarafsızlığını, hakimlik teminatını ve adalete erişimi güçlendirecek önemli faaliyetler öngörüyor.

Eylem Planı’nın nihai amacının ‘‘yeni ve sivil bir anayasa yapmak’’ olarak belirtiliyor. Dolayısıyla 2 Mart aynı zamanda yeni anayasa çalışmaları için bir milat anlamına geliyor.

KIRILGAN KESİMLER VE İFADE ÖZGÜRLÜĞÜ ‘KORUNACAK’

Eylem Planı, insan hakları standartlarının yükseltilmesine yönelik 9 amaç ve 11 temel ilkeden oluşuyor. Yargı bağımsızlığı ve adil yargılanma hakkının güçlendirilmesinin de ön planda tutulduğu çalışmada, hukuki öngörülebilirlik ve şeffaflık, ifade, örgütlenme ve din özgürlüklerinin korunması geniş yer alıyor.

Yargının bağımsız olmadığı Türkiye’de, tam aksi yönde kırılgan kesimlerin korunması, toplumsal refahın güçlendirilmesiyle ilgili önemli adımları içeren İnsan Hakları Eylem Planı’nda ayrıca kişinin maddi ve manevi bütünlüğü, özel hayatının güvence altına alınması, mülkiyet hakkının daha etkin korunması, yargı bağımsızlığının güçlendirilmesi, insan hakları konusunda üst düzey idari ve toplumsal farkındalık oluşturulması amaçlanıyor.

BAKANLIĞA GÖRE TÜM KESİMLERLE GÖRÜŞÜLDÜ

Adalet Bakanlığı tarafından yürütülen 1,5 yıllık hazırlık sürecinde toplumun her kesimi çalışmalara dahil edildi.

Bakanlığa göre, 2014-2019 Eylem Planı’nın uygulama sonuçları, AİHM, Anayasa Mahkemesi ve yüksek mahkeme kararları, Avrupa Konseyi ve Birleşmiş Milletlerin ilgili komitelerinin rapor ve tavsiye kararları, Avrupa Birliği ülke raporları ile AGİT belgeleri ve diğer ülkelerin Birleşmiş Milletlere sundukları İnsan Hakları Eylem Planlarına ilişkin analiz çalışmaları gerçekleştirildi.

11 TEMEL İLKEDE NELER VAR?

Eylem Planı, devletin tüm kurum ve kuruluşları, faaliyetlerini Anayasa ve tarafı olunan uluslararası sözleşmelerde güvence altına alınan 11 temel ilke esas alınarak hazırlandı. Planda yer alan 11 temel ilke şu şekilde:

1- İnsan, doğuştan sahip olduğu vazgeçilmez haklarıyla yaşar. Devletin temel amaç ve görevi, bu hakları korumak ve geliştirmektir.

2- İnsan onuru, bütün hakların özü olarak hukukun etkin koruması altındadır.

3- Dil, ırk, renk, cinsiyet, siyasi düşünce, felsefi inanç, din, mezhep ve benzeri sebepler temelinde hiçbir ayrımcılık söz konusu olmaksızın herkes hukuk önünde eşittir.

4- Kamu hizmetinin herkese eşit, tarafsız ve dürüst biçimde sunulması, bütün yönetsel faaliyetlerin temel özelliğidir.

5- Mevzuat, tereddüt doğurmayacak şekilde açık, net, anlaşılır ve öngörülebilir kurallar içerir, kamu otoriteleri bu kuralları hukuk güvenliği ilkesinden ödün vermeden hayata geçirir.

6- Sözleşme özgürlüğüne, hukuki güvenlik ilkesi ve kazanılmış hakların korunması prensibine aykırı olarak hiçbir şekilde müdahale edilemez.

7- Devlet, girişim ve çalışma hürriyetini rekabete dayalı serbest piyasa kuralları ile sosyal devlet ilkesi çerçevesinde korur ve geliştirir.

8- Adli ve idari işleyiş; masumiyet karinesi, lekelenmeme hakkı ve ceza sorumluluğunun şahsiliği ilkelerini koruyan, gözeten ve güçlendiren bir yaklaşımı merkezine alır.

9- Hiç kimse eleştirisi veya düşünce açıklaması nedeniyle özgürlüğünden yoksun bırakılamaz.

10- Bağımsız ve tarafsız yargı ile korunan hukuk devleti, hak ve özgürlükler ile adaletin teminatı olarak her alanda tahkim edilir.

11- Haklarının ihlal edildiğini iddia eden herkes, etkili kanun yollarına zahmetsiz şekilde erişebilmelidir. Adalete erişim, hak ve özgürlüklere saygının merkezindedir.

EYLEM PLANININ AMAÇLARI

İnsan Hakları Eylem Planının, insan hakları standartlarının yükseltilmesine yönelik 9 amacı işe şu şekilde:

1- Daha güçlü bir insan hakları koruma sistemi

2- Yargı bağımsızlığı ve adil yargılanma hakkının güçlendirilmesi

3 – Hukuki öngörülebilirlik ve şeffaflık

4 – İfade, örgütlenme ve din özgürlüklerinin korunması ve geliştirilmesi

5 – Kişi özgürlüğü ve güvenliğinin güçlendirilmesi

6 – Kişinin maddi ve manevi bütünlüğü ile özel hayatının güvence altına alınması

7 – Mülkiyet hakkının daha etkin korunması

8 – Kırılgan kesimlerin korunması ve toplumsal refahın güçlendirilmesi

9 – İnsan hakları konusunda üst düzey idari ve toplumsal farkındalık