Ülkeye istikrar geldi, domates 10 lira oldu

Türkiye’nin bozulan ekonomisinin faturası yurttaşlara kesilmeye devam ediyor. Enflasyondaki tırmanış nisan ayında da sürdü. Aylık enflasyon yüzde 1,31’e ulaştı. Yıllık tüketici fiyat enflasyonu yüzde 11,87’ye yükselerek son 8,5 yılın rekoruna ulaştı. Enflasyon en çok yoksulu vurdu. Domates fiyatları bir ayda yüzde 61,03 zamlandı. Patatesteki zam yüzde 29,33’ü buldu.

Gıda cepleri deldi

Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) tarafından açıklanan Nisan 2017 Tüketici Fiyat Endeksi verilerine göre, ana harcama grupları itibariyle aylık en yüksek artış yüzde 9,13 ile giyim ve ayakkabı grubunda oldu. Halkın belini büken gıda fiyatlarında artış nisanda da sürdü. Gıda ve alkolsüz içecekler nisanda yüzde 1,23 daha zamlandı. Lokanta ve oteller grubunda aylık artış yüzde 0,96 olurken, ev eşyası grubundaki artış yüzde 0,94 oldu.

Nisan 2017’de endekste kapsanan 414 maddeden; 60 maddenin ortalama fiyatlarında değişim olmazken, 284 maddenin ortalama fiyatlarında artış, 70 maddenin ortalama fiyatlarında ise düşüş gerçekleşti.

Elbiseden sebze meyveye…

Aylık olarak fiyatı en fazla yükselen maddelere bakıldığında zirvede yüzde 61,03’lük artışla domates yer aldı. Domatesi yüzde 29,33’le patates, yüzde 21,21’le tek parça elbise, yüzde 20,18’le portakal, yüzde 19,97 ile kadın ceketi ve yüzde 17,33’le muz izledi. Yurtiçi tur fiyatlarında artış yüzde 14,53 olurken, koyun eti fiyatında aylık artış yüzde 5,54, tavuk etinde artış yüzde 5,07 oldu.

Yıllık artışta alkollü içecek zirvede

Nisan 2017 itibariyle yıllık artışa bakıldığında ise en fazla fiyat artışının yüzde 21,65’le alkollü içecekler ve tütün grubunda yaşandığı görüldü. Ulaştırmada yıllık yüzde 17,94, gıda ve alkolsüz içeceklerde yüzde 15,63, sağlıkta yüksek kurun etkisiyle yüzde 13,32 oranında fiyat artışı yaşandı.

Pazarda fiyatlar nasıl?

TÜİK’in açıkladığı enflasyon rakamlarının etkileri semt pazarlarında da net bir şekilde görülüyor. Dün İstanbul Şişli’de bir semt pazarında yaptığımız incelemede gördüğümüz fiyatlar şöyle:

»Nisan ayının zam şampiyonu olan domatesin kilo fiyatı 7-8 lira arasında değişiyor.

»Domatesten sonra en yüksek zam artışı patateste yaşandı. Kilosu 3, dört kilosu 10 liradan satılıyor.

»Kilosu 6 liraya ulaşan sivribiberin tezgâhlarda “yarım kilosu 3 lira” şeklinde satışa sunulması dikkat çekiyor.

»Taze fasulyenin kilosu 5, havuç, bezelye ve pırasanın kilosu 2,5 lira. Salatalığın fiyatı düşüş göstermesine rağmen henüz 3 liranın altına inebilmiş değil. Patlıcanın kilosu 2,5 lira.

»Kıvırcığın demeti 1,5 liradan başlayıp 3 liraya kadar yükseliyor. Taze soğanın demeti 1,5, maydanozun demeti 1 lira. Limon ise taneyle satılıyor. Tanesi 1 lira.

»Sofraların vazgeçilmezi olan nohudun fiyatı beyaz eti geçmiş durumda. Kilosu 16 lira. Kuru fasulyenin kilosu 7 liraya ulaşırken, en düşük kalite pirincin kilosu 6 liradan satılıyor.

»Meyvelerde de fiyatlar oldukça yüksek. Bir kilo çilek 5 liradan satılırken, erik ortalama 10, kiraz 15 liradan satılıyor. Elmanın kilosu 3,5 lira.

»Bu sene yurttaşların yüksek fiyatı nedeniyle yanına yaklaşmaya zorlandıkları hamsinin kilosu yine 20 liranın altına düşmüş değil. Balıkçılar bu durumu bu sene palamut bolluğuna bağlıyorlar. Palamudun tanesi 3,5 lira.

»Kahvaltıların vazgeçilmezleri arasında olan peynir, zeytin ve yumurtada da yüksek fiyatlar dikkat çekiyor. Tam yağlı beyaz peynirin kilosu 15-20 lira arasında değişirken, zeytinde fiyatlar kaliteye göre 10-25 lira arasında seyrediyor. Bu sene tanesi 1 liraya kadar yükselen yumurtanın tanesi ise yine istenen seviyelerin oldukça üstünde, 50 kuruş.

Markete girenler ‘yandı’

Pazarda oldukça yüksek seyreden gıda fiyatları halkın belini bükerken, marketlerin durumu daha da vahim. Türkiye’nin en çok ziyaret edilen bir zincir marketinde yaptığımız incelemeye göre, pazarda 7-8 lira olan domatesin fiyatı markette 10 lira. Yine aynı markette kırmızıbiberin fiyatının 13 lira olması dikkat çekiyor. Marketteki gıda fiyatları ortalama olarak semt pazarlarından yüzde 25-30 daha pahalı durumda. Peynir fiyatları kalitesine göre 16-36 lira arasında değişirken, zeytin fiyatları 17 ila 26 lira arasında seyrediyor. Yine aynı markette organik zeytinin kilosunun 34 liradan satılması, diğer zeytinlerin ‘ne olduğu’ yönünde soru işaretlerine neden oluyor.

Her sene yaşadığı zamlarla halkın evine girmesi adeta ‘yasaklanan’ kırmızı ette durum çok daha vahim. Markette kıymanın kilosu 34 liradan satılıyor. Kaliteye göre etin kilosu 91 liraya kadar ulaşıyor. En ucuz sucuğun kilosu 49 lira, bu fiyat kaliteye göre 86 liraya kadar çıkıyor. Pastırmanın kilosu 150 lira. Kırmızı ette oluşan yüksek fiyatlar nedeniyle halkın yüzünü döndüğü beyaz ette de kilo fiyatı 12 ila 20 lira arasında değişiyor.

***

Fiyatlar neden yüksek?

Türkiye Ziraat Odaları Birliği (TZOB) tarafından geçen pazar günü yapılan değerlendirmede tarladan çıkan ürünün fiyatının sofraya gelene kadar yüzde 646’ya varan oranda zamlandığına dikkat çekilmişti. Özellikle domates ve patateste yaşanan fiyat artışları şöyle özetlenmişti: “Patateste ihracat iadesi piyasaları hareketlendirerek eldeki ürünün pazarlanmasına katkı sağladı. Yeni ürünün henüz çıkmamış olması da fiyatları artırdı. Domateste ise örtü altında ara dönem olmasına bağlı olarak hasat edilen ürün miktarındaki azalma fiyatlarda artışa yol açtı.”

TZOB’un açıklamasına ek olarak tarımda devlet desteğinin yetersiz olması ve çiftçinin özel sektörün insafına terk edilmesi üreticinin ürünü ucuza satmasına, tüketicinin ise ürünü pahalı almasına yol açıyor. İktidar tarafından tarımda ithalata bağımlı hale getirilen Türkiye’de, döviz kurunda yaşanan her yükseliş, enflasyonu daha da yükseltiyor. Uzmanlar tarafından yapılan değerlendirmelerde enflasyonun 2017 yılında tek haneye inmesinin ‘oldukça zor’ olduğu ifade ediliyor.

***

Asgari ücretlinin parası pul oldu

Birleşik Metal İş Sendikası Sınıf Araştırmaları Merkezi (BİSAM) tarafından hazırlanan Enflasyon ve Hayat Pahalılığı Nisan 2017 Dönem Raporu’nun sonuçlarında asgari ücretliye yıl başında yapılan yüzde 7,9’luk zamma karşın enflasyon oranının resmi olarak yüzde 11,87 olduğuna dikkat çekildi ve asgari ücretlinin alım gücünün son bir yılda yüzde 3,5 gerilediği ifade edildi. Raporda ücret artışlarında dar gelirlileri dikkate alacak ayrı bir endeks oluşturulması gerektiği ve toplum tarafından yaygın olarak kullanılmadığı halde, yüksek değer taşıdığı için enflasyonu önemi oranda etkileyen ürünlerin mal sepetindeki ağırlığının gözden geçirilmesi gerektiği belirtildi.